شیره تریاک یکی از شکل‌های غلیظ و خطرناک‌تر تریاک است که مصرف آن در ایران همچنان رواج زیادی دارد. متأسفانه به دلیل قدرت بالای این ماده، احتمال اوردوز (مصرف بیش از حد) و مرگ ناگهانی در بین مصرف‌کنندگان آن بیشتر است.
شناخت علائم اوردوز و آشنایی با پادزهر مناسب می‌تواند نقش حیاتی در نجات جان افراد داشته باشد. در این مقاله توضیح می‌دهیم که پادزهر شیره تریاک چیست، چگونه عمل می‌کند، چه زمانی و چگونه باید از آن استفاده کرد، و در ادامه به سؤالات رایج درباره نحوه تهیه، عوارض احتمالی و اقدامات بعد از مصرف آن نیز پاسخ می‌دهیم.
تمام مطالب این مقاله بر اساس منابع معتبر داخلی و بین‌المللی از جمله سازمان جهانی بهداشت گردآوری شده تا راهنمایی کاربردی و قابل‌اعتماد در اختیار خانواده‌ها، بیماران و فعالان حوزه درمان اعتیاد قرار گیرد.
علائم و نشانه‌های اوردوز شیره تریاک
اوردوز (مصرف بیش از حد) شیره تریاک می‌تواند به‌سرعت جان فرد را به خطر بیندازد، به‌ویژه زمانی که باعث توقف تنفس یا بیهوشی شود. آشنایی با علائم هشداردهنده به شما کمک می‌کند تا در شرایط بحرانی بتوانید جان خود یا دیگران را نجات دهید.
این علائم معمولاً به‌راحتی قابل مشاهده‌اند و نیاز به دانش پزشکی ندارند، فقط باید بادقت و سرعت عمل کرد.علائم شایع اوردوز شیره تریاک:
مشکلات تنفسی:
- نفس‌کشیدن بسیار آهسته یا سطحی
- قطع کامل تنفس
- خرناس‌کشیدن بلند، تنفس صدادار یا غیرطبیعی (ممکن است بهصورت خفگی یا خس‌خس شنیده شود)
کاهش سطح هوشیاری:
- خواب‌آلودگی بیش از حد و غیرطبیعی
- واکنش نداشتن به صدا یا لمس (مثلاً وقتی کسی او را صدا می‌زند یا تکان می‌دهد، هیچ واکنشی نشان نمی‌دهد)
- بیهوشی کامل یا کما
تغییرات ظاهری و علائم عمومی:
- رنگ‌پریدگی صورت یا خاکستری شدن پوست
- کبودشدن لب‌ها، زبان یا ناخن‌ها (نشانه نرسیدن اکسیژن کافی به بدن)
- مردمک‌های بسیار کوچک و تنگ (که به آن «مردمک سوزنی» می‌گویند)
مشاهده یک یا چند مورد از این علائم کافی است تا با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید. منتظر بدتر شدن وضعیت نمانید. حتی چند دقیقه تأخیر می‌تواند باعث آسیب جدی مغز یا مرگ شود.
✅ مقاله پیشنهادی: ترک تریاک
پادزهر شیره تریاک چیست؟
پادزهر اصلی برای اوردوز شیره تریاک دارویی به نام نالوکسان (Naloxone) است. این دارو به طور فوری اثرات خطرناک تریاک یا شیره را در بدن خنثی می‌کند.
وقتی کسی مقدار زیادی شیره مصرف کند و نفس‌کشیدنش کند یا قطع شود، نالوکسان با ورود به بدن، جای مولکول‌های تریاک را روی گیرنده‌های مغز می‌گیرد (گیرنده‌هایی که باعث خواب‌آلودگی، کندی تنفس و بیهوشی می‌شوند). در نتیجه، نفس‌کشیدن فرد ظرف چند دقیقه (معمولاً ۳ تا ۵ دقیقه) برمی‌گردد.
اثر نالوکسان حدود ۲۰ تا ۹۰ دقیقه در بدن می‌ماند، ولی چون تریاک ممکن است بیشتر از این زمان در بدن باقی بماند، گاهی لازم است دارو چند بار تکرار شود. نالوکسان اعتیادآور نیست، استفاده از آن ساده است و حتی در خانه هم می‌توان آن را با آموزش ساده به کار برد.
این دارو برای نجات جان افراد در مواقع بحرانی طراحی شده و هر کسی که با فرد مصرف‌کننده سروکار دارد، بهتر است با آن آشنا باشد.
اشکال دارویی و نحوه مصرف نالوکسان
نالوکسان در دو شکل اصلی در دسترس است: آمپول تزریقی و اسپری بینی. هر دو شکل برای برطرف‌کردن اثرات اوردوز طراحی شده‌اند و استفاده از آن‌ها به‌سرعت می‌تواند جان فرد را نجات دهد. در ادامه هر کدام را توضیح می‌دهیم:
آمپول نالوکسان (تزریقی):
دوز معمول بین ۰٫۴ تا ۲ میلی‌گرم است و اگر فرد بعد از ۲ تا ۳ دقیقه بهتر نشد، می‌توان تزریق را تکرار کرد. این شکل از دارو معمولاً در مراکز درمانی یا توسط افراد آموزش‌دیده استفاده میشود. این دارو بهصورت آمپول در دسترس است و می‌توان آن را به سه روش تزریق کرد:
- داخل رگ (وریدی)،
- داخل ماهیچه (عضلانی، مثل تزریق در ران یا بازو)،
- زیر پوست (زیرجلدی).
اسپری بینی نالوکسان:
این نوع دارو بهصورت اسپری آماده است و از طریق پاشیدن یک پاف (یک‌بار فشردن) به داخل سوراخ بینی داده میشود. دوز استاندارد آن ۴ میلی‌گرم است.
اگر فرد بعد از ۲ دقیقه هنوز نفس نمی‌کشد یا هوشیار نشده، باید دوز دوم را در سوراخ بینی دیگر استفاده کرد. این شکل برای استفاده در خانه یا محیط عمومی بسیار مناسب و آسان است و نیاز به مهارت تزریق ندارد.
عوارض احتمالی: بعد از مصرف نالوکسان ممکن است فرد دچار تهوع (حالت تهوع)، استفراغ، تعریق (عرق زیاد)، لرز و علائم ترک شدید شود. علائم ترک شیره تریاک شامل بی‌قراری، درد بدن، آبریزش بینی یا اسهال است. این عوارض معمولاً خطرناک نیستند و خیلی بهتر از خطر مرگ ناشی از اوردوز هستند.
✅ مقاله پیشنهادی: عوارض شربت تریاک بر کبد
نتیجه‌گیری
اوردوز با شیره تریاک یکی از خطرناک‌ترین پیامدهای مصرف مواد افیونی است که اگر به‌موقع شناسایی و درمان نشود، می‌تواند در عرض چند دقیقه باعث ایست تنفسی و مرگ شود. شناخت علائم هشداردهنده مانند تنفس کند، بیهوشی و مردمک‌های سوزنی برای اقدام سریع حیاتی است.
داروی نالوکسان به‌عنوان پادزهر اصلی، می‌تواند در مدت کوتاهی اثرات کشنده شیره را خنثی کرده و تنفس فرد را بازگرداند. این دارو بهصورت آمپول تزریقی و اسپری بینی در دسترس است و استفاده از آن، حتی در خانه هم امکان‌پذیر است.
اگرچه ممکن است پس از مصرف نالوکسان، علائم ترک یا ناراحتی موقت ایجاد شود، اما این علائم در مقایسه با خطر مرگ بسیار ناچیزند. آگاهی، اقدام سریع و داشتن پادزهر می‌تواند تفاوت بین زندگی و مرگ باشد.
کلینیک ترک اعتیاد دکتر جوادی با سال‌ها تجربه تخصصی در درمان انواع وابستگی‌ها، از سم‌زدایی پزشکی گرفته تا روان‌درمانی و بازتوانی، در کنار شماست تا مسیر رهایی را امن و اصولی طی کنید. اگر شما یا عزیزتان با مشکل مصرف مواد روبه‌رو هستید، همین حالا با بهترین مرکز ترک اعتیاد تهران تماس بگیرید؛ یک مشاوره می‌تواند اولین گام نجات باشد.
سوالات متداول
- پادزهر شیره تریاک از کجا قابل تهیه است؟
نالوکسان در ایران معمولاً از طریق بیمارستانها، مراکز ترک اعتیاد، مراکز مسمومیت و برخی داروخانهها با نسخه پزشک در دسترس است. در بعضی استانها، این دارو بهصورت رایگان در قالب کیت تزریقی از طریق مراکز بهداشت عرضه میشود. - آیا پادزهر شیره تریاک (نالوکسان) عوارض جانبی دارد؟
بله، ممکن است فرد بعد از مصرف نالوکسان دچار تهوع، استفراغ، تعریق یا علائم ترک شود که معمولاً خطرناک نیستند. در موارد نادر، تزریق سریع ممکن است باعث بالا رفتن فشار خون یا بینظمی ضربان قلب (اریتمی) شود. - بعد از استفاده از پادزهر چه اقداماتی باید انجام داد؟
باید همچنان با اورژانس در تماس بمانید و وضعیت تنفس فرد را حداقل دو ساعت کنترل کنید. پس از پایدار شدن وضعیت، فرد باید برای ادامه درمان و پیشگیری از مصرف مجدد به یک مرکز تخصصی ترک اعتیاد مانند کلینیک دکتر جوادی ارجاع داده شود.
۱۴۰۴/۰۴/۰۹
