اعتیاد یکی از پیچیده‌ترین مشکلات پزشکی و اجتماعی است که درمان آن به روش‌های متعددی نیاز دارد. در سال‌های اخیر، روش‌های درمانی نوین مانند تحریک مغناطیسی مغز با فرکانس مکرر (RTMS) مورد توجه بسیاری از متخصصان قرار گرفته است.
RTMS یک روش غیرتهاجمی است که با استفاده از پالس‌های مغناطیسی، فعالیت‌های غیرطبیعی مغز را تنظیم کرده و به کاهش وابستگی به مواد مخدر کمک می‌کند. این روش بدون نیاز به دارو و با کمترین عوارض جانبی، می‌تواند امید تازه‌ای برای افراد درگیر با اعتیاد باشد.
✅ در ویدئو زیر می‌توانید اطلاعات جامعی درباره ترک اعتیاد با آر تی ام اس RTMS بدست آورید.
✅ پادکست زیر برای کسانی که نمی‌توانند ویدئو را تماشا کنند، تهیه شده است. اگر امکان دیدن ویدئو را ندارید به راحتی پادکست زیر را گوش دهید.
آر تی ام اس (RTMS) چیست؟
RTMS تحریک مغناطیسی مکرر مغز (Repetitive Transcranial Magnetic Stimulation) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که با استفاده از پالس‌های مغناطیسی، عملکرد مغزی را تنظیم کرده و میل به مصرف مواد را کاهش می‌دهد.
این روش که ابتدا در دهه ۱۹۸۰ برای درمان اختلالات روانی توسعه یافت، امروزه بهعنوان یک رویکرد نوین در درمان اعتیاد، افسردگی و اضطراب به کار می‌رود. درمان RTMS شامل ارسال پالس‌های مغناطیسی از طریق سیم‌پیچ مخصوص به نواحی خاصی از مغز، به‌ویژه قشر پیش‌پیشانی (DLPFC) است که نقش مهمی در کنترل رفتار، تصمیم‌گیری و تنظیم احساسات دارد.
این روش در چندین جلسه درمانی ۲۰ تا ۴۰ دقیقه‌ای انجام شده و برای نتایج بهتر، بین ۲۰ تا ۳۰ جلسه طی ۴ تا ۶ هفته توصیه میشود. RTMS با تحریک نواحی آسیب‌دیده مغز، کاهش ولع مصرف، بهبود کنترل رفتارها، کاهش اضطراب و افسردگی، و افزایش توانایی شناختی را به همراه دارد.
پس از تحقیقات گسترده، در سال ۲۰۰۸ سازمان FDA این روش را برای درمان افسردگی تأیید کرد و در دهه ۲۰۱۰ مطالعاتی بر روی تأثیر آن در درمان اعتیاد به نیکوتین، الکل، کوکائین و سایر مواد مخدر انجام شد که نشان داد RTMS می‌تواند احتمال موفقیت در ترک را افزایش داده و از بازگشت به مصرف جلوگیری کند.
درمان اعتیاد با آر تی ام اس (RTMS)
در افراد مبتلا به اعتیاد، بخش‌هایی از مغز که مسئول خودکنترلی، تصمیم‌گیری و پردازش پاداش هستند، دچار تغییرات شدیدی می‌شوند. ناحیه قشر پیش‌پیشانی مغز (DLPFC) که نقش کلیدی در کنترل رفتارهای تکانه‌ای و تنظیم میل به مصرف مواد دارد، معمولاً در مصرف‌کنندگان مواد مخدر عملکرد ضعیفی نشان می‌دهد.
RTMS با تحریک این ناحیه، باعث افزایش فعالیت عصبی و تقویت عملکرد شناختی مغز میشود که نتیجه آن کاهش ولع مصرف، بهبود تصمیم‌گیری و افزایش کنترل فرد بر رفتارهای اعتیادی است.
یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌های RTMS، تأثیر بر سیستم دوپامینرژیک مغز است. دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی کلیدی در ایجاد احساس لذت و پاداش است که مصرف مواد مخدر باعث افزایش غیرطبیعی آن میشود. در طول زمان، مغز به این تحریکات مصنوعی عادت کرده و حساسیت آن به دوپامین کاهش می‌یابد که نتیجه آن افزایش نیاز به دوزهای بالاتر و کاهش کنترل بر رفتارهای اعتیادی است. RTMS با تعدیل فعالیت دوپامینی، به بازگرداندن تعادل شیمیایی مغز کمک کرده و از این طریق میل به مصرف را کاهش می‌دهد.
علاوه بر این، تحقیقات نشان داده‌اند که RTMS باعث افزایش انعطاف‌پذیری عصبی (Neuroplasticity) در مغز میشود، به این معنا که مغز را قادر می‌سازد مسیرهای عصبی سالم‌تری برای پردازش پاداش و کنترل رفتار ایجاد کند.
این اثرات به‌ویژه برای افرادی که مدت‌ها درگیر اعتیاد بوده‌اند، اهمیت دارد؛ زیرا اعتیاد مسیرهای عصبی طبیعی را مختل کرده و فرد را در یک چرخه وابستگی قرار می‌دهد. مهم است که درمان با RTMS تحت‌نظر متخصصان مجرب و در یک کلینیک ترک اعتیاد معتبر انجام شود؛ کلینیک ترک اعتیاد دکتر جوادی با استفاده از جدیدترین روش‌های علمی، از جمله تحریک مغناطیسی مکرر مغز (RTMS)، به بیماران کمک می‌کند تا میل به مصرف مواد را کاهش داده و به زندگی سالم بازگردند.
باتوجه‌به اثرات روانی سوءمصرف برخی مخدرها و داروهای اعتیادآور روی مغز، از روش آر تی ام اس برای درمان بیماران مبتلا به اعتیاد استفاده میشود. به‌عنوان‌مثال استفاده از روش آر تی ام اس برای ازبین‌بردن اثر قرص کلونازپام و دیگر مخدرها در کلینیک‌های روانپزشکی و ترک اعتیاد استفاده میشود.
عملکرد روش درمانی آر تی ام اس (RTMS)
RTMS یک روش درمانی غیرتهاجمی است (در این روش دارو یا ماده دیگری وارد بدن نمی‌شود). در درمان RTMS، درحالی‌که یک کویل الکترومغناطیسی در نزدیکی سر قرار دارد، فرد می‌نشیند و یا دراز می‌کشد. پزشک متخصص کویل الکترومغناطیسی را در مقابل پیشانی، نزدیک ناحیه‌ای از مغز که خلق‌وخو را تنظیم می‌کند، قرار می‌دهد.
سپس کویل پالس‌های مغناطیسی را به بخش‌های مورد هدف مغز می‌فرستد. این پالس‌ها منجر به ایجاد یک جریان الکتریکی در سلول‌های عصبی خاص میشود و این جریان‌های الکتریکی سلول‌های مغز را به روشی پیچیده تحریک می‌کنند که می‌تواند کاهش افسردگی را در پی داشته باشد.
تا به اینجا متوجه شدیم که روش درمانی آر تی ام اس RTMS چیست و حالا با نحوه عملکرد آن روی مغز بیشتر آشنا می‌شویم. در روش آر تی ام اس فعالیت الکتریکی مغز تحت‌تأثیر میدان مغناطیسی قرار می‌گیرد و از طریق جریان پالس‌هایی از سر عبور می‌کند. آر تی ام اس تنها بخش‌های خاصی از مغز را تحریک می‌کند.
این پالس‌ها بدون ایجاد درد از جمجمه عبور کرده و به نورون‌های عصبی مربوطه می‌رسد. تحریک سلول‌های بخش‌های مشخصی از مغز می‌تواند نتیجه مطلوب در درمان بیماری‌های اعصاب و روان را به همراه داشته باشد.
آیا آر تی ام اس (RTMS) یک روش کارآمد است؟
تحقیقات بالینی و تجربیات درمانی نشان داده‌اند که RTMS روشی مؤثر و ایمن برای کاهش ولع مصرف و کمک به ترک اعتیاد است، به‌ویژه برای افرادی که در برابر روش‌های سنتی مانند دارودرمانی یا رواندرمانی مقاوم بوده‌اند.
مزیت مهم این روش این است که برخلاف داروهای ترک اعتیاد، هیچ‌گونه وابستگی یا عوارض جانبی جدی ایجاد نمی‌کند. همچنین، ترکیب این روش با رواندرمانی شناختی – رفتاری (CBT) و حمایت‌های روانی، اثربخشی آن را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
درنتیجه، RTMS می‌تواند یک روش نوین و کارآمد برای کاهش وابستگی به مواد مخدر و بازگرداندن کنترل به مغز باشد. اگرچه این روش به‌تنهایی برای درمان کامل اعتیاد کافی نیست، اما بهعنوان یک رویکرد مکمل، می‌تواند شانس موفقیت ترک اعتیاد را افزایش داده و از بازگشت به مصرف جلوگیری کند.
مزایای درمان اعتیاد با آر تی ام اس (RTMS)
روش RTMS به دلیل تأثیرات مثبت و کمترین میزان عوارض جانبی، به یکی از روش‌های محبوب درمان اعتیاد تبدیل شده است. برخی از مهم‌ترین مزایای این روش عبارت‌اند از:
- غیرتهاجمی بودن: نیازی به جراحی یا مصرف دارو ندارد.
- کاهش ولع مصرف: با تغییر فعالیت مغز، میل به مصرف مواد مخدر را کاهش می‌دهد.
- عدم وابستگی دارویی: برخلاف برخی روش‌های دارویی، RTMS خطر وابستگی به داروهای جایگزین را ندارد.
- بهبود خلق و کاهش افسردگی: بسیاری از افراد مبتلا به اعتیاد دچار افسردگی و اضطراب هستند؛ RTMS باعث بهبود روحیه و افزایش انگیزه برای ترک اعتیاد میشود.
- کاهش احتمال بازگشت به مصرف: با اصلاح عملکرد مغزی، احتمال بازگشت مجدد فرد به مصرف مواد مخدر کاهش می‌یابد.
- سرعت بالای اثرگذاری: برخلاف برخی روش‌های سنتی، تأثیرات RTMS در کاهش وابستگی معمولاً در طی چند جلسه درمانی مشاهده میشود.
RTMS برای درمان چه مواد مخدری مورداستفاده قرار می‌گیرد؟
RTMS در درمان اعتیاد به مواد مخدر مختلفی که تأثیرات شدیدی بر عملکرد مغز دارند، مورداستفاده قرار می‌گیرد. برخی از مهم‌ترین موارد عبارت‌اند از:
- اعتیاد به مواد محرک: مانند شیشه (مت‌آمفتامین)، کوکائین و آمفتامین‌ها که باعث اختلال در سیستم دوپامینی مغز می‌شوند.
- اعتیاد به مواد مخدر: مانند هروئین، تریاک و متادون که مصرف طولانی‌مدت آن‌ها موجب وابستگی شدید جسمی و روانی میشود.
- اعتیاد به نیکوتین و سیگار: که یکی از شایع‌ترین وابستگی‌های اعتیادی در جهان است و RTMS می‌تواند به کاهش ولع مصرف آن کمک کند.
- اعتیاد به الکل: که باعث تغییرات ساختاری در مغز میشود و RTMS می‌تواند تأثیرات مثبتی در بازگرداندن تعادل مغزی داشته باشد.
طول درمان اعتیاد با RTMS و زمان مورد انتظار برای ترک مصرف مواد
درمان اعتیاد با تحریک مغناطیسی مکرر مغز (RTMS) به‌شدت وابستگی، نوع ماده مصرفی، مدت‌زمان مصرف، و شرایط روانی و جسمی فرد بستگی دارد. بااین‌حال، پروتکل استاندارد درمانی شامل ۲۰ تا ۳۰ جلسه است که هر جلسه بین ۲۰ تا ۴۰ دقیقه طول می‌کشد.
این جلسات معمولاً ۵ روز در هفته و به مدت ۴ تا ۶ هفته انجام می‌شوند. در طول این مدت، بیمار تحت پایش مستمر توسط پزشک متخصص ترک اعتیاد قرار می‌گیرد تا پیشرفت او در کاهش میل به مصرف مواد، بهبود عملکرد شناختی و بازگرداندن کنترل رفتاری ارزیابی شود.
✅ زمان مورد انتظار برای ترک اعتیاد:
- بسیاری از بیماران پس از ۱۰ تا ۱۵ جلسه اول، کاهش قابل‌توجهی در ولع مصرف مواد تجربه می‌کنند.
- پس از پایان دوره ۴ تا ۶ هفته‌ای، افراد به طور معمول از لحاظ جسمی وابستگی کمتری به مواد دارند، اما درمان روانشناختی برای تغییر رفتار و جلوگیری از بازگشت ضروری است.
- در برخی موارد، افراد ممکن است پس از اتمام دوره درمان اولیه، نیاز به جلسات نگهدارنده یا تقویتی (Booster Sessions) داشته باشند که بسته به شرایط هر بیمار، به‌صورت هفتگی یا ماهانه انجام میشود.
✅ عوامل مؤثر بر اثربخشی درمان:
- نوع ماده مصرفی: تأثیر RTMS بر مواد مختلف متفاوت است. در ترک نیکوتین، الکل، کوکائین و متامفتامین (شیشه)، پاسخ درمانی بهتر و سریع‌تر مشاهده شده است. در مورد مواد افیونی مانند هروئین، نیاز به ترکیب RTMS با دارودرمانی بیشتر احساس میشود.
- شدت وابستگی: بیمارانی که سال‌ها به مصرف مواد ادامه داده‌اند، ممکن است به دوره‌های درمانی طولانی‌تر نیاز داشته باشند.
- وضعیت روانی فرد: درصورتی‌که بیمار دچار اختلالات هم‌زمانی مانند افسردگی، اضطراب یا PTSD باشد، ممکن است نیاز به ترکیب RTMS با رواندرمانی شناختی – رفتاری (CBT) و سایر روش‌های درمانی باشد.
آیا فرد پس از RTMS به طور کامل اعتیاد را ترک می‌کند؟
RTMS یک روش مؤثر برای کاهش میل به مصرف مواد و بازیابی عملکرد شناختی مغز است، اما به‌تنهایی کافی نیست. بیمارانی که تحت درمان با این روش قرار می‌گیرند، معمولاً پس از اتمام دوره اصلی، باید تحت حمایت‌های روانشناختی و جلسات مشاوره فردی و گروهی قرار گیرند تا از بازگشت به مصرف جلوگیری شود.
بهترین نتایج زمانی حاصل میشود که RTMS همراه با اصلاح سبک زندگی، حمایت خانواده و برنامه‌های درمانی جامع باشد. ته انجام میشود. برخی افراد ممکن است پس از پایان دوره اصلی، نیاز به جلسات تکمیلی یا تقویت‌کننده داشته باشند. بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که RTMS همراه با مشاوره روانشناختی، تغییر سبک زندگی و حمایت خانواده صورت گیرد.
جمع‌بندی از RTMS
تحریک مغناطیسی مغز با فرکانس مکرر (RTMS) یک روش نوین، ایمن و مؤثر در کاهش وابستگی به مواد مخدر و بازگرداندن عملکرد طبیعی مغز در افراد معتاد است. این روش با اصلاح فعالیت‌های عصبی و کاهش میل به مصرف مواد، بدون نیاز به دارو یا جراحی، کمک بزرگی به روند درمان اعتیاد می‌کند.
RTMS در کنار سایر روش‌های درمانی، مانند مشاورههای روانشناختی و حمایت اجتماعی، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی افراد درگیر با اعتیاد و کاهش احتمال بازگشت به مصرف مواد کمک کند.
سوالات متداول RTMS
RTMS معمولاً برای افرادی که دچار وابستگی شدید به مواد مخدر هستند و به روش‌های دیگر پاسخ نداده‌اند، توصیه میشود. البته این روش باید تحت‌نظر پزشک متخصص انجام شود.
عوارض RTMS بسیار محدود است و شامل سردرد خفیف، تحریک عضلات سر و احساس خستگی موقت میشود که معمولاً پس از جلسات اولیه برطرف میشود.
RTMS معمولاً بهعنوان یک روش مکمل در کنار رواندرمانی و تغییر سبک زندگی استفاده میشود و جایگزین درمانهای دارویی یا مشاورههای روانشناختی نیست.
