عزت‌نفس، مسئله‌ای که در زندگی بسیاری نادیده گرفته شده است و تأثیر آن بر سبک زندگی، سلامت روانی و نقش آن در ابتلا به اعتیاد و بیماری‌های روحی، همچنین در ترک اعتیاد و بازگشت به زندگی عادی نادیده گرفته شده است.
داشتن عزت‌نفس بر انگیزه زندگی، سلامت روانی و به‌طور کلی کیفیت زندگی تأثیر بسزایی دارد؛ همچنین محرک رشد و پیشرفت در زندگی شخصی و شغلی است.
در ادامه با عزت نفس و اینکه چگونه در ما شکل می‌گیرد آشنا می‌شویم، در رابطه با مشکلات عزت نفس پایین و پیامدهای آن صحبت خواهیم کرد و درنهایت موضوع عزت نفس و جلوگیری از اعتیاد را مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ با ما همراه باشید.
عزت نفس (حرمت نفس) چیست و چگونه در ما شکل می‌گیرد؟
عزت نفس در واقع ارزش‌گذاری شخص برای خودش، عقاید و باورهای فرد در رابطه با خود و درک از خود است. درصورتی‌که می‌خواهید در خصوص عزت نفس درون خودتان جستجو کنید، نگاهی بیندازید و ببینید که چقدر فارغ از شرایط، از خود قدردانی می‌کنید.
عزت نفس در افراد تحت تأثیر عوامل زیادی است، ازجمله این عوامل میتوان به اعتمادبه‌نفس، احساس شایستگی و ارزشمندی، هویت و احساس امنیت اشاره کرد.
در خصوص شکل‌گیری عزت نفس درون افراد عوامل زیادی دخیل هستند، مهم‌ترین آن‌ها رفتار والدین است و این موضوع که فرد از طرف خانواده به‌خصوص والدین مورد محبت قرار بگیرد و در مسیر رشد، والدین به او احساس ارزشمندی بدهند یکی از مهم‌ترین فاکتورهای شکل‌گیری عزت نفس در فرد است.
همچنین بخوانید : ارتباط بیکاری و اعتیاد
-
تفاوت سطح عزت نفس و تاثیر آن بر سبک زندگی
همان‌طور که پیش‌ازاین اشاره شد، عزت نفس بر تمام جنبه‌های زندگی ازجمله روابط، تصمیم‌گیری‌ها، سلامت عاطفی و رفاه زندگی فرد تأثیرگذار است؛ همچنین نیروی محرک فرد به‌سوی رشد و پیشرفت است؛ زیرا فردی با عزت نفس، پتانسیل‌های خود را به‌خوبی می‌شناسد و تمایل دارد که از آن‌ها استفاده کند.
افرادی که عزت نفس سالم دارند مهارت‌های خود را به‌خوبی می‌شناسند، قادر به برقراری روابط سالم با دیگران هستند، از خود انتظارات سخت و بی‌جا ندارند و با توانایی‌های خود واقع‌بینانه برخورد می‌کند؛ از ویژگی‌های این افراد این است که بر تجربیات منفی گذشته تمرکز نمی‌کنند، احساس اعتمادبه‌نفس دارند و در شرایطی که باید نه بگویند از این کار خجالت نمی‌کشند؛
از طرف دیگر افرادی که عزت نفس پایینی دارند به توانایی‌های خود اطمینان چندانی ندارند، در بیشتر مواقع به تصمیمات خود شک دارند، چندان تمایل به امتحان کردن شرایط جدید ندارند و حتی ممکن است در روابط خود و بیان نیازها و خواسته‌ها نیز مشکل داشته باشند. در بسیاری از مواقع این افراد اعتماد به نفس پایینی را هم تجربه می‌کنند و احساس می‌کند که دوست‌داشتنی و ارزشمند نیستند.
از ویژگی‌های این افراد این است که بیشتر بر نقاط ضعف خود متمرکزند، در اکثر مواقع شک، تردید و نگرانی را تجربه می‌کنند، ترس از شکست دارند و توانایی نه گفتن را ندارند؛
در مقابل، گروهی از افراد هستند که عزت نفس بیش از حد دارند، این شرایط گاها خودشیفتگی تلقی می‌شود اما در واقع با خودشیفتگی متفاوت است. از ویژگی‌های این افراد میتوان این موضوعات اشاره کرد که ممکن است باور داشته باشند که هرگز شکست نمی‌خورند، در برخی از موارد فکر می‌کنند که برای انجام یک کاری از دیگران ماهرتر و بهتر هستند، ممکن است ایده‌های بزرگ و دور از دسترس را در ذهن داشته باشند؛ برعکس افرادی که عزت نفس پایینی دارند، این گروه بر روی مهارت‌ها و توانایی‌های خود بیش‌ازحد حساب می‌کنند و درنهایت با مشکلاتی در روابط شخصی، همچنین با ناتوانی در پذیرش شرایط و موقعیتی که مطلوب آن‌ها نیست، دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
عزت نفس پایین و پیامدهای آن:
همان‌طور که گفته شد عزت نفس پایین بر زندگی فرد تأثیر بسزایی دارد که در ادامه برخی از تأثیرات آن را بر زندگی و روان فرد بررسی می‌کنیم اما پیش از آن باید به این نکته اشاره‌کنیم که مسئله عزت نفس پایین یک مشکل غیرقابل حل نیست و هرلحظه که فرد اراده کند تا شرایط خود را تغییر دهد و به عزت نفس سالم برسد تغییرات شروع می‌شوند.
-
اضطراب، استرس و افزایش احتمال ابتلا به افسردگی
عزت نفس پایین به‌خودی‌خود یک اختلال روانی نیست اما ارتباط تنگاتنگی با آن دارد، درصورتی‌که فرد سال‌های زیادی عزت نفس پایین را تجربه کرده باشد ممکن است به برخی از این اختلالات مبتلا باشد.
عزت نفس و افسردگی مستقیماً باهم در ارتباط‌اند، ازآنجایی‌که فردی با عزت نفس پایین احساس سرخوردگی، بی‌ارزشی، شکست و احساس اضافی بودن را تجربه می‌کند، درنهایت و در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به افسردگی شود؛ اما دقت کنید که تمام احساسات مربوط به عزت نفس پایین، مانند استرس و اضطراب بیانگر افسردگی نیست و این مورد باید با یک متخصص در میان گذاشته شود.
در همین زمینه بخوانید : افسردگی و اعتیاد
-
موجب مشکلات در دوستی‌ها یا روابط می‌شود
افراد با عزت نفس پایین، چندان تمایلی به بودن در جمع و صحبت کردن با دیگران ندارند، از طرف دیگر نمی‌توانند عقاید خود را بروز دهند و مدام نگران این موضوع هستند که طرف مقابلشان ناراحت شود، به همین علت است که در دوستی و روابط شخصی هم نمی‌توانند به‌خوبی عمل کنند و مدام آزرده و نگران هستند.
-
افزایش آسیب پذیری در برابر مواد مخدر و اعتیاد
علل روی آوردن به اعتیاد در افراد مختلف متفاوت است اما ریشه همه آن‌ها در عزت نفس پایین است؛ این نوع از احترام به خود، نقش اساسی در مصرف مواد مخدر دارد و محققان به این نتیجه رسیده‌اند که برای درمان اعتیاد به مواد مخدر باید بر عزت نفس فرد مصرف‌کننده کار کنند و آن را افزایش دهند.
وقتی فردی عزت نفس پایینی دارد، بیشتر تحت تأثیر محیط و افراد قرار می‌گیرد، علاوه بر آن وقتی با احساسات و افکار منفی دست و پنجه نرم می‌کند به کارهایی روی می‌آورد تا بتواند برای مدتی از آن احساسات رها شود، مصرف مواد مخدر در این شرایط یکی از کارهایی است که فرد را به رهایی و احساس سرخوشی می‌رساند.
لازم به ذکر است که لزوماً همه افراد با عزت نفس پایین به سمت اعتیاد نمی‌روند.
همچنین بخوانید : هم وابستگی چیست؟ – نشانه ها و راه‌های درمان
تقویت عزت نفس بهترین راه جلوگیری از اعتیاد
عزت نفس و جلوگیری از اعتیاد، رابطه مستقیم با یکدیگر دارند. افزایش عزت نفس کمک می‌کند تا فرد به خود عشق و ایمان پیدا کند، اطمینان پیدا کند که می‌تواند از پس وظایف خود به‌خوبی برآید و ارزشمند است؛ این احساسات و سایر احساسات خوشایند دیگر که همراه با عزت نفس به زندگی فرد می‌آیند، کمک می‌کنند تا فرد باقدرت بیشتری به کار و پیشرفت بپردازد و دیگر تمایلی برای تمرکز بر افکار و احساسات منفی نداشته باشد. این احساس خوب رضایت از خود و عملکرد در کنار آمادگی پذیرش موقعیت‌ها و شرایط نامطلوب، به خودی خود خلائی در زندگی شخص باقی نمی‌گذارد که بخواهد آن را با اعتیاد پر کند.
به دست آوردن عزت نفس پس از ترک اعتیاد
ازآنجا که عزت نفس پایین یکی از عوامل اعتیاد به مواد مخدر است، مطمئناً افزایش عزت نفس و رفع این مشکل می‌تواند تأثیر مثبتی بر فردی که در حال ترک اعتیاد است، داشته باشد و میتوان آن را به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی در نظر گرفت. مطمئناً در حین ترک اعتیاد، روانشناس یا روان‌پزشک متخصص در کنار شما خواهد بود تا به شما در افزایش عزت نفس کمک کند، اما ما هم در ادامه چندراه حل کوتاه را به شما معرفی می‌کنیم تا هنگام رشد در این مسیر، به شما کمک کنند.
- نوشتن جملات تاکیدی: عبارات ساده و مثبت را به خود بگویید؛ اگرچه عبارت تأکیدی ممکن است در وهله اول چندان جالب و واقعی به نظر نرسند، اما با تکرار می‌توانید آن‌ها را در ناخودآگاه خود نهادینه کنید تا احساس شما را نسبت به خودتان تغییر دهند.
- اشتباهات گذشته خودتان را ببخشید: از خودسرزنشی و انتقاد به خود دست بردارید و اجازه ندهید اشتباهات گذشته، امروز شما را تحت تأثیر قرار دهند، متعهد شوید که در آینده بهتر عمل کنید.
- تعریف و تمجید دیگران را بپذیرید: خود را لایق تعریف و تمجید دیگران ببینید، از تعریفی که شده لذت ببرید و از آن‌ها تشکر کنید.
- هرروز یک محبت کوچک: هرروز یک کار محبت‌آمیز، هرچند کوچک، برای دیگران انجام دهید؛ این کار می‌تواند چیزی به‌سادگی باز نگه‌داشتن در برای کسی، دادن جای خود در اتوبوس به یک فرد مسن و یا حتی راهنمایی کسی که مسیر را گم کرده است باشد، همین کارهای کوچک می‌تواند بر احساسات مثبت شما تاثیر گذار باشد.
- تغییرات کوچک ایجاد کنید: در مسیر ترک اعتیاد ممکن است لغزش‌هایی اتفاق بیفتد که بر عزت نفس فرد تأثیر داشته باشد، کافیست که
- به خود یادآوری کنید تغییر زمان‌بر است و حتی گام‌هایی کوچک می‌توانند در افزایش عزت نفس، نقش داشته باشند؛ درست است که در این مرحله فرد تمایل دارد که تغییرات زیادی را ایجاد کند اما این تغییرات مرحله‌به‌مرحله اتفاق می‌افتند و قدم‌به‌قدم پیش می‌روند، در صورتی که تغییرات بزرگی را در ذهن دارید کافیست آن‌ها را به قدم‌های کوچک تقسیم کنید و با هر تغییر کوچک موفقیت خود را جشن بگیرید.با این تفاسیر متوجه می‌شویم که بحث عزت نفس و جلوگیری از اعتیاد تا چه مقدار مهم و اساسی است
در همین زمینه: تاثیر تغذیه و ورزش بر ترک اعتیاد
درست است که برخی از دلایل عزت نفس پایین مانند تجربیات کودکی و ویژگی‌های شخصیتی را نمی‌توان تغییر داد، اما در هر مرحله از زندگی و در هر سن و سالی وقتی قدم‌هایی برای احساس ارزشمندی و حال خوب برداشته شود، تغییرات بزرگی اتفاق می‌افتد.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی موضوع عزت نفس و جلوگیری از اعتیاد پرداختیم و متوجه شدیم که با تغییر سبک زندگی و بهبود بخشیدن آن تا چه اندازه میتوان سالم زندگی کرد و افراد از نظر روحی و جسمی در بهترین فرم ممکن خود قرار گیرند. از اینکه تا انتهای این مقاله با ما همراه بودید، متشکریم.
منبع: https://www.healthline.com
1403/08/16