ترک تریاک ممکن است در نگاه اول سخت باشد اما با رویکردی تخصصی و چندجانبه قابل درمان است. روش‌های اصلی ترک تریاک شامل سم‌زدایی برای حذف تدریجی مواد از بدن، درمان دارویی با استفاده از متادون یا بوپرنورفین برای کاهش شدت علائم جسمانی و مداخلات روان‌درمانی مانند رفتاردرمانی شناختی و شرکت در گروه‌های حمایتی می‌شوند.
علائم حاد ترک از روز دوم تا دهم پس از قطع مصرف اوج می‌گیرند و ممکن است شامل درد عضلانی، اشک‌آوری چشم، تهوع، تعریق شدید و بی‌خوابی باشند. پس از این مرحله، نشانه‌های خفیف‌تری مانند اضطراب و اختلال خواب می‌توانند تا چند هفته ادامه یابند، اما با حمایت دارویی و روانی قابل مدیریت هستند.
شایع‌ترین عوارض ترک تریاک عبارت‌اند از درد عضلانی، تهوع و استفراغ، تعریق و بی‌خوابی که با درمان حمایتی و دارویی قابل کنترل می‌باشند.
در کلینیک دکتر جوادی، ترکیب این سه رویکرد (سم‌زدایی، دارویی و روان‌درمانی) در چارچوب برنامه‌ریزی دقیق و پیگیری مستمر ارائه می‌شود. تجربیات بالینی دکتر جوادی نشان می‌دهد که همراهی و حمایت فعال خانواده مهم‌ترین عامل در تثبیت نتایج ترک و پیشگیری از عود اعتیاد است. اگر فرصت کافی برای مطالعه مقاله ندارید، از ویدیو یا پادکست زیر جهت دریافت اطلاعات جامع استفاده نمائید.
روش‌های ترک تریاک
برای ترک تریاک روش‌های مختلفی وجود دارد که پزشک متخصص بر اساس شرایط هر فرد؛ مانند میزان مصرف، سن و مدت زمان اعتیاد تصمیم‌گیری می‌کند. در ادامه با روش‌های ترک تریاک بیشتر آشنا خواهیم شد.
سم‌زدایی پزشکی
در روش سم‌زدایی پزشکی، بیمار در یک محیط تحت‌نظر پزشک و تیم مراقبتی قرار می‌گیرد تا تریاک به‌تدریج و با دوزهای کاهش‌یابنده از بدن خارج شود. بر اساس اطلاعات منتشرشده در MedlinePlus، این فرایند معمولاً ۵ تا ۱۰ روز به طول می‌انجامد و با تجویز داروهای اُپیوئیدی جایگزین مانند متادون یا بوپرنورفین، علائم حاد ترک به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
مطالعات منتشرشده در ScienceDirect نشان می‌دهد نرخ موفقیت سم‌زدایی پزشکی بسته به نوع مراقبت (درمانی بستری یا سرپایی) بین ۲۳٫۵٪ تا ۹۴٪ متغیر است و میزان عود اعتیاد شش ماه پس از ترک، بین ۱۳٪ تا ۴۱٫۶٪ گزارش شده است.
مراحل سم‌زدایی پزشکی عبارت‌اند از:
- ارزیابی بالینی اولیه و پایش علائم حیاتی
- تثبیت وضعیت
- کنترل علائم حاد ترک
- کاهش تدریجی دوز دارو
- حمایت روانی – رفتاری همزمان
- ارزیابی نهایی و انتقال به بازتوانی
دارودرمانی
درمان دارویی (Medication-Assisted Treatment) با استفاده از داروهای اُپیوئیدی جایگزین، به کاهش میل شدید به مصرف و علائم ترک کمک می‌کند. بر اساس گزارش منتشرشده در NIDA، استفاده از این روش می‌تواند تا ۵۰٪ خطر مرگ ناشی از اوردوز را کاهش دهد. برخی از داروهای ترک تریاک عبارت‌اند از:
- متادون
آگونیست کامل اُپیوئید که با فعال‌سازی گیرنده‌های اُپیوئیدی شدت علائم ترک را کاهش داده و مانع بروز درد جسمانی می‌شود. - بوپرنورفین
آگونیست جزئی اُپیوئید با اندازه‌گیری اثر تخدیری کمتر، خطر کمتری از نظر افسردگی تنفسی تولید می‌کند و قابلیت کنترل سرپایی دارد. - نالتروکسان
آنتاگونیست کامل اُپیوئید که با مسدود کردن گیرنده‌های اُپیوئیدی از اثرات مصرف تریاک جلوگیری کرده و ریسک عود را کاهش می‌دهد.
روان‌درمانی ترک تریاک
روان‌درمانی در ترک تریاک با هدف تغییر الگوهای فکری و رفتاری منجر به مصرف، تقویت انگیزه و افزایش مهارت‌های مقابله‌ای ارائه می‌شود. بر اساس گزارش NIDA – Treatment Approaches، مداخلات روان‌درمانی در کنار درمان دارویی تا ۷۰٪ در کاهش عود اعتیاد مؤثرند. زیرشاخه‌های روان‌درمانی شامل موارد زیر است:
- رفتاردرمانی شناختی (CBT)
در این روش، بیمار می‌آموزد افکار و احساسات تحریک‌کنندهٔ مصرف را شناسایی کرده و با ثبت خودکاوی و آزمون فرضیات، آن‌ها را به شیوه‌های سازنده‌تری بازسازی کند. رفتار درمانی شناختی (CBT) می‌تواند تا ۶۰٪ از شدت وسوسه مصرف بکاهد.
- مصاحبه انگیزشی (Motivational Interviewing)
تمرکز بر تقویت انگیزهٔ درونی با کاستن از تضاد میان خواست واقعی فرد و رفتار مصرف است. جلسات کوتاه (۳-۶ جلسه) انگیزهٔ ترک را در حدود ۴۵-۵۵٪ از افراد افزایش می‌دهد.
- مدیریت مبتنی بر پاداش (Contingency Management)
با اعطای پاداش‌های ملموس (نظیر کوپن یا هدیه‌های کوچک) برای هر دورهٔ خودداری از مصرف، نرخ ماندگاری در برنامه درمانی تا ۸۰٪ افزایش یافته و عود اعتیاد به کمتر از ۳۰٪ می‌رسد.
- درمان گروهی و حمایت همتایان (Group Therapy & Peer Support)
شرکت در گروه‌های حمایتی مثل NA یا SMART Recovery با فراهم‌آوردن فضای تبادل تجربه و حمایت عاطفی، حس مسئولیت‌پذیری و ثبات ترک را تقویت می‌کند.
- خانواده درمانی (Family Therapy)
درگیرکردن اعضای خانواده در جلسات درمانی و آموزش مهارت‌های ارتباطی و حل تعارض، شبکهٔ حمایتی فرد را مستحکم کرده و نرخ موفقیت ترک را به طور قابل‌توجهی افزایش می‌دهد.
کاشت ایمپلنت نالتروکسان
کاشت ایمپلنت نالتروکسان روشی است که در آن یک کپسول کوچک زیر پوست قرار می‌گیرد و به‌طور تدریجی داروی نالتروکسان را برای مدت ۳ تا ۶ ماه آزاد می‌کند تا گیرنده‌های μ-اُپیوئید مسدود شوند و نیاز به مصرف منظم دارو برطرف گردد.
یک آنالیز تخصصی در NCBI Bookshelf نشان داده است که استفاده از ایمپلنت نالتروکسان می‌تواند میزان مصرف تریاک و سایر مواد را تا ۴۳٪ کاهش دهد. این روش با آزادسازی پیوسته دارو در بدن، انگیزه و میل به مصرف را به‌طور چشمگیری پایین می‌آورد.
مزیت‌ها و ویژگی‌ها
- آزادسازی یکنواخت و طولانی‌مدت دارو
- حذف نیاز به مصرف روزانه و رفع فراموشی دوز
- اثربخشی بالاتر در کاهش میل به مصرف
- مسدودسازی کامل اثرات تریاک
- کاهش نیاز به مراجعات مکرر
- محافظت پایدار در برابر اوردوز
- مناسب برای افرادی که مصرف منظم دارو برایشان دشوار است
ترک تریاک در کلینیک
در کلینیک دکتر جوادی، ترک تریاک به دو شیوه‌ی بستری و سرپایی ارائه می‌شود:
روش بستری:
- پذیرش ۲۴ ساعته در مرکز، تحت مراقبت مداوم تیم پزشکی، سم‌زدایی سریع و تثبیت تحت‌نظر، همراه با روان‌درمانی و فعالیت‌های بازتوانی.
- تنظیم دقیق دوز داروی جایگزین و پایش روزانه علائم حیاتی و نوار قلب به‌منظور پیشگیری از عوارض حاد ترک.
سرپایی
- جلسات منظم درمان دارویی و روان‌درمانی (روزانه یا هفتگی) بدون نیاز به بستری؛ مناسب افرادی که امکان حضور روزمره دارند و شرایط جسمی پایدار است.
- پیگیری از راه دور با تست‌های دوره‌ای ادرار و تماس تلفنی یا تله‌درمانی برای تضمین پایبندی به برنامه دارویی و مشاوره مستمر.
مزایای ترک تریاک در کلینیک
- مراقبت ۲۴ساعته و پایش مداوم علائم حیاتی
- سم‌زدایی پزشکی تحت نظر متخصص و کاهش عوارض حاد
- تنظیم دقیق و ایمن دوز داروهای جایگزین
- دسترسی به روان‌درمانی فردی و گروهی تخصصی
- برنامه‌های بازتوانی شامل کاردرمانی و فعالیت‌های مهارتی
- حمایت خانواده‌محور و مشاوره خانواده
- محیط امن بدون دسترسی به مواد مخدر
- کاهش چشمگیر خطر اوردوز و عود اعتیاد
- پیگیری منظم پس از ترخیص برای تثبیت نتایج
- افزایش قابل‌توجه شانس موفقیت در ترک پایدار
ترک تریاک در منزل
در این روش، فرد بدون بستری یا حضور مداوم پزشکی، با کاهش تدریجی دوز تریاک یا داروهای جایگزین در محیط خانه فرایند سم‌زدایی را پیش می‌برد. مطالعه‌ای در LegendsRecovery نشان می‌دهد بیش از ۹۰٪ افرادی که بدون حمایت سازمان‌یافته در منزل سم‌زدایی می‌کنند، ظرف چند ماه به مصرف بازمی‌گردند.
همچنین، طبق دستورالعمل‌های PCSS، سم‌زدایی بدون ادامه درمان دارویی یا روان‌درمانی می‌تواند خطر اوردوز و بازگشت اعتیاد را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.
مزایای ترک تریاک در منزل
- حفظ حریم خصوصی و احساس راحتی در فضای آشنا
- کاهش هزینه‌های سنگین بستری
- امکان ادامه روند درمان در کنار مسئولیت‌های روزمره
- انعطاف در زمان‌بندی مصرف دارو و مشاوره‌های غیرحضوری
معایب ترک تریاک در منزل
- نرخ بالای عود اعتیاد (بیش از ۹۰٪)
- فقدان پایش مداوم علائم حیاتی و درمان سریع عوارض
- نبود حمایت روانی و اجتماعی منظم
- خطر افزایش اوردوز به‌دلیل عدم دسترسی فوری به تیم درمان
- کاهش تعهد به برنامه درمانی و احتمال فراموشی دوزها
مدت زمان ترک تریاک چقدر است؟
مدت زمان ترک تریاک به دو فاز اصلی تقسیم می‌شود: فاز حاد (علائم جسمانی شدید) و فاز پیگیری طولانی‌مدت (نشانه‌های روانی و عاطفی). براساس MedlinePlus، آغاز علائم ظرف ۶–۱۲ ساعت (برای تریاک خالص) پس از آخرین دوز است و اوج آن در روزهای ۲ تا ۴ اتفاق می‌افتد.
علائم جسمانی معمولاً تا روز ۷ الی ۱۰ فروکش می‌کنند، اما نشانه‌های روانی و عاطفی ممکن است تا چند ماه باقی بمانند. علائم ترک در حدود ۸۵٪ افراد وابسته به تریاک ظاهر می‌شود.
| فاز | مدت زمان | ویژگی‌ها |
|---|---|---|
| شروع علائم | ۶–۱۲ ساعت | انقباض عضلات، اشک‌آوری، اضطراب خفیف |
| اوج علائم حاد | روز ۲–۴ | درد شدید عضلانی، تهوع/استفراغ، اسهال، تعریق، بی‌خوابی |
| کاهش علائم جسمانی | روز ۵–۱۰ | فروکش تدریجی درد و ناراحتی‌های گوارشی |
| فاز پیگیری طولانی‌مدت | چند هفته تا چند ماه | اضطراب، اختلال خواب، تحریک‌پذیری و نوسانات خلق |
عوارض و علائم ترک تریاک
ترک تریاک با بروز طیفی از واکنش‌های جسمی و روانی همراه است که عمدتاً طی ۵-۱۰ روز اول ظاهر می‌شوند.
- درد و گرفتگی عضلانی: حمام آب گرم باعث رفع این انقباضات می‌شود.
- تهوع و استفراغ: وعده‌های کوچک و ملایم غذا میل شود.
- اسهال و دل‌پیچه: مصرف مایعات و محلول الکترولیت کمک می‌کند.
- تعریق زیاد و لرز: پوشیدن لباس‌های سبک و تنظیم دما مناسب است.
- بی‌خوابی و اضطراب: رعایت بهداشت خواب و مدیتیشن آرامش می‌دهد.
- عصبانیت و تحریک‌پذیری: پیاده‌روی کوتاه ذهن را آرام می‌کند.
- اشک‌آوری و آبریزش چشم: استفاده از اشک مصنوعی کمک می‌کند.
- عطسه و آبریزش بینی: اسپری سالین بینی را مرطوب نگه می‌دارد.
اگر نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه دارید، پیشنهاد می‌کنیم مقاله عوارض ترک تریاک را مطالعه بفرمایید.
جمع‌بندی
در این مقاله به بررسی مراحل مختلف ترک تریاک پرداختیم، از سم‌زدایی پزشکی و درمان دارویی تا روان‌درمانی و حمایت در منزل. کلینیک دکتر جوادی با تیم چندتخصصی شامل روان‌پزشک، روان‌شناس، داروساز و پرستار، خدمات بستری و سرپایی را در محیطی امن و زیر نظر ۲۴ ساعته ارائه می‌دهد و با برنامه‌های تخصصی بازتوانی، شانس موفقیت ترک را افزایش می‌دهد.
استفاده از جدیدترین متدهای دارویی و روانشناختی همراه با حمایت مستمر خانواده، روند بهبودی را تسریع می‌کند. برای دریافت مشاوره رایگان و آغاز مسیر درمان، همین امروز با کلینیک دکتر جوادی تماس بگیرید.
سؤالات متداول
- برای ترک تریاک چه بخوریم تا درد نکشیم؟
مصرف مایعات فراوان، سوپ‌های گرم و غذاهای غنی از پتاسیم (مثل موز) و پروتئین (مثل تخم‌مرغ و لبنیات کم‌چرب) به کاهش درد و حفظ تعادل الکترولیتی کمک می‌کند.
- مراقبت‌های حین ترک تریاک چیست؟
پایش روزانه علائم حیاتی، مصرف داروهای تسکینی و ضد تهوع، و شرکت در جلسات مشاوره کوتاه‌مدت برای حمایت روانی ضروری است.
- مراقبت‌های بعد از ترک تریاک چیست؟
ادامه روان‌درمانی یا حضور در گروه‌های حمایتی، ورزش منظم، خواب کافی و در صورت نیاز مصرف داروهای تثبیت‌کننده برای پیشگیری از بازگشت اعتیاد پیشنهاد می‌شود.
- آیا داروهای گیاهی برای ترک تریاک مؤثر هستند؟
شواهد علمی ضعیف‌اند و داروهای گیاهی نباید جایگزین روش‌های دارویی و روان‌درمانی استاندارد شوند.
- بهترین روش ترک تریاک چیست؟
ترکیب سم‌زدایی، درمان دارویی (متادون یا بوپرنورفین) با روان‌درمانی تحت‌نظر تیم متخصص، بالاترین شانس موفقیت و کاهش عود را دارد.
- بی‌خوابی ترک تریاک چند روز طول می‌کشد؟
بی‌خوابی در فاز حاد ترک تریاک معمولاً بین پنج تا ده روز طول می‌کشد اما اختلال خواب خفیف ممکن است تا چند هفته ادامه یابد.
- هزینه ترک تریاک در کلینیک چقدر است؟
هزینه بسته به روش درمانی (بستری یا سرپایی)، طول دوره و خدمات جانبی متغیر است. برای اطلاع از جزئیات دقیق با کلینیک تماس بگیرید.
- آیا ترک تریاک در منزل امکان‌پذیر است؟
بله، اما به علت بالابودن نرخ بازگشت اعتیاد و ریسک اوردوز توصیه می‌شود تنها تحت برنامه‌های درمان سرپایی و با نظارت دوره‌ای پزشک انجام شود.
- ترک تریاک چند روز طول می‌کشد؟
فاز اولیه ترک تریاک برای بروز و اوج علائم جسمانی معمولاً بین ۵ تا ۱۰ روز طول می‌کشد. علائم روانی و عاطفی نیز ممکن است تا چند هفته یا حتی چند ماه ادامه یابد.
منابع:
بر اساس گزارش NIDA
براساس اطلاعات MedlinePlus
۱۴۰۴/۰۲/۲۹
