مصرف مواد مخدر تأثیرات گستردهای بر قسمتهای مختلف بدن دارد که این تأثیرات بسته به نوع ماده مصرفی، میزان مصرف و مدتزمان استفاده میتوانند کوتاهمدت یا بلندمدت باشند. در مراحل اولیه مصرف، معمولاً فرد دچار حالت سرخوشی یا نشئگی میشود، اما با ادامه مصرف و وابستگی، آسیبهای جسمی و روانی گستردهای ظاهر میشوند که گاه جبرانناپذیر هستند.
یکی از نواحی مهمی که تحتتأثیر مصرف مواد مخدر قرار میگیرد، سیستم بینایی است. در این مقاله قصد داریم به بررسی دقیق تأثیر مواد مخدر بر گشادشدن مردمک چشم و سایر اختلالات چشمی ناشی از مصرف این مواد بپردازیم. با ما همراه باشید.
تأثیر مواد مخدر بر بینایی و ساختار چشم
مواد مخدر میتوانند عملکرد بخشهای مختلف چشم از جمله مردمک، قرنیه، شبکیه و عصب بینایی را مختل کنند. بسته به نوع ماده مصرفی، تغییراتی مانند گشادشدن یا تنگ شدن مردمک، خشکی چشم، تاری دید و حساسیت به نور در افراد دیده میشود. اگر این عوارض بهموقع تشخیص داده نشده و درمان نشوند، ممکن است به مشکلات جدیتری منجر شوند.
از جمله مشکلات بلندمدتی که ممکن است در اثر مصرف مداوم مواد مخدر برای چشمها ایجاد شود، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آبمروارید (کاتاراکت): اختلال در تغذیه و اکسیژنرسانی به عدسی چشم میتواند منجر به کدرشدن آن و کاهش بینایی شود.
- آبسیاه (گلوکوم): افزایش فشار داخل چشم که در نهایت ممکن است به آسیب دائمی عصب بینایی و نابینایی منجر شود.
- تاری دید یا ازدسترفتن بینایی (موقت یا دائم): کاهش جریان خون و اکسیژنرسانی به شبکیه میتواند باعث آسیبهای شدید و گاه برگشتناپذیر به بینایی شود.
در همین زمینه بخوانید: ترک تریاک
چرا مردمک چشم گشاد میشود؟
گشاد شدن مردمک چشم که در اصطلاح پزشکی به آن میدریازیس گفته میشود، به معنای باز شدن عنبیه و افزایش قطر مردمک است. این پدیده نتیجهی عملکرد دو عضله در عنبیه است:
- عضله تنگکننده (اسفنکتر)
- عضله گشادکننده (دیلاتور)
فعالیت این عضلات تحت تأثیر دو بخش اصلی از سیستم عصبی خودمختار بدن است:
- سیستم عصبی پاراسمپاتیک، که در زمان استراحت فعال است و باعث انقباض عضله تنگکننده مردمک میشود و در نتیجه مردمک را کوچکتر میکند.
- سیستم عصبی سمپاتیک، که در شرایط استرس، ترس یا هیجان (مانند واکنش جنگ یا گریز) فعال میشود و باعث تحریک عضله گشادکننده مردمک و در نتیجه بزرگ شدن آن میگردد.
برخی داروها، بهویژه محرکهای روانگردان و مواد مخدر، میتوانند تعادل این سیستمها را بر هم بزنند و باعث گشاد شدن غیرطبیعی مردمک چشم شوند. تأثیر این مواد بستگی به نوع دارو و میزان مصرف دارد. برخی مواد با تأثیر بر انتقالدهندههای عصبی در مغز، مستقیماً عملکرد سیستم عصبی سمپاتیک یا پاراسمپاتیک را تغییر داده و باعث میدریازیس (گشاد شدن مردمک) میشوند.
مصرف چه موادی باعث گشادشدن مردمک چشم میشود؟
برخی از مواد مخدر و داروهای روانگردان با تأثیر مستقیم بر سیستم عصبی مرکزی، باعث تغییر در عملکرد انتقالدهندههای عصبی مغز میشوند. یکی از واکنشهای قابلمشاهده در بدن نسبت به این مواد، گشادشدن مردمک چشم یا میدریازیس است. این واکنش معمولاً به دلیل تحریک سیستم عصبی سمپاتیک یا مهار سیستم پاراسمپاتیک رخ میدهد.
مواد زیر از جمله رایجترین موادی هستند که باعث گشادشدن مردمک میشوند:
- اکستازی یا MDMA
- الاسدی یا LSD
- سیلوسایبین
- مسکالین
- کوکائین
- شیشه (مِتامفتامین)
گشادشدن مردمک چشم یکی از علائم مهم و قابلمشاهده در مصرف برخی از مواد محرک و روانگردان است. شدت و مدتزمان این تغییر، بسته به نوع ماده، دوز مصرفی و وضعیت جسمانی فرد متفاوت خواهد بود.
در ادامه، میتوان اثرات هر یک از این مواد را به طور دقیقتری بر سلامت چشم و بینایی بررسی کرد.
تأثیر حشیش، گل، ماریجوانا برچشم
حشیش، گل، ماریجوانا و سایر موادی که دارای THC هستند که باعث قرمزشدن غیرعادی چشم مصرفکننده میشود. همچنین پایین چشم این افراد تیره میشود و کمی پف میکند.
تحقیقات اخیر محققان نشان میدهد که مصرف ماده مخدر ماریجوانا به بینایی انسان آسیب جدی وارد میکند. در این تحقیقات، دانشمندان اثرات مصرف ماده مخدر کانابیس را بر سیستم عصبی بدن و علیالخصوص عصب چشم موردبررسی قرار دادند.
یافتههای این تحقیقات نشان میدهد مصرف منظم ماریجوانا و اعتیاد به آن در سیستم عصبی مرکزی و سیستم پردازش شبکیه چشم اثرات جبرانناپذیری به جا میگذارد. اعتیاد به این ماده مخدر بینایی فرد را با تحریک اعصاب چشم و ایجاد اختلال در سیستم عصبی شبکیه چشم هدف قرار میدهد.
در همین زمینه بخوانید: ترک ماری جوانا
تأثیر کوکائین و شیشه (مِتامفتامین) بر حالت چشم و مردمک
این مواد محرک قوی با تحریک بیش از حد سیستم عصبی سمپاتیک، باعث بروز علائم زیر در چشم میشوند:
- گشادشدن متوسط تا زیاد مردمک
- افزایش درخشندگی و باز بودن غیرطبیعی چشمها
- حرکات سریع و غیرارادی چشم (نیستاگموس در برخی موارد)
- افزایش حساسیت به نور
مصرف این مواد معمولاً با بیخوابی، پرتحرکی، اضطراب شدید و تغییرات رفتاری قابلتوجه همراه است. چشمها ممکن است براق، بیقرار و غیرطبیعی به نظر برسند.
در همین زمینه : روش های ترک شیشه
تأثیر LSD (الاسدی یا اسید) بر حالت چشم و مردمک
LSD یک توهمزای قوی است که بر گیرندههای سروتونینی مغز تأثیر میگذارد. اثرات آن بر چشم عبارتاند از:
- گشادشدن شدید مردمک چشم (میدریازیس شدید)
- چرخش مداوم چشمها برای دنبالکردن اشیا و نورها (رفتار بصری هیپنوتیزمگونه)
- ناتوانی در تمرکز بینایی بر یک نقطه مشخص
- حساسیت بسیار بالا به نور
- چشمهای فرد مصرفکننده ممکن است “خیره”، پرتنش و بیثبات به نظر برسند، بهویژه در محیطهایی با نور متغیر یا صداهای زیاد.
مواد افیونی: تریاک، ترامادول، هروئین بر حالت چشم و مردمک
مواد مخدر از خانواده اُپیوئیدها عملکرد سیستم عصبی پاراسمپاتیک را افزایش داده و باعث کندی فعالیتهای حیاتی بدن میشوند. اثرات این مواد بر چشم شامل:
- تنگ شدن شدید مردمکها (میوزیس)، گاهی بهاندازه یک نقطه کوچک
- چشمهای نیمهباز، خمار و خوابآلود
- کاهش واکنش مردمک به نور
- افتادگی پلکها و خستگی مفرط ظاهری
تأثیر مورفین بر مردمک چشم
مغز انسان که مرکز پیچیدهترین واکنشها است بهتدریج دارای تجربیاتی میگردد که فرد را قادر به زیستن میکند، ورود مرفین (هروئین) کار دستگاه اعصاب را در سطوح مختلف تغییر میدهد و درصورتیکه این تغییر تداوم یابد آن دستگاه را به بدکاری مرفین و دائمی سوق خواهد داد که نتیجه آن در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی شخص منعکس خواهد شد، مرفین بر دستگاه عصبی اثری پیچیده گذاشته و بعضی نقاط را تحریک و برخی دیگر را متوقف میکند.
مردمک چشم تحت کنترل اعصاب مرکزی در روشنایی زیاد، تنگ و در تاریکی گشاد میشود و به فرد در دیدن بهتر محیط کمک میکند. مرفین باعث تنگ شدن مردمک چشم در هر نوبت استفاده از مرفین میشود.
باتوجهبه این مطالب میتوان نتیجه گرفت که حتی بعد از ترک اعتیاد موضوع رسیدگی بهسلامت چشمها بسیار مهم است و باید همراه با سایر برنامههای درمانی، به یکچشم پزشک نیز مراجعه شود تا از بروز اتفاقات و عوارض بد جلوگیری شود.
در موارد مصرف بالا یا اوردوز، تنگ شدن بیش از حد مردمکها (که به آن “پین پوینت” گفته میشود) یکی از نشانههای کلیدی تشخیص است. پس از ترک این مواد، معمولاً عملکرد مردمک بهمرور به حالت طبیعی باز میگردد.
اثرات کوتاهمدت مواد مخدر بر چشم
مواد مخدر میتوانند بهسرعت روی چشم تأثیر بگذارند و تغییراتی در مردمک و بینایی ایجاد کنند، مثل:
- تغییر اندازه مردمک: برخی مواد مردمک را گشاد (مثل کوکائین) و برخی تنگ (مثل اوپیوئیدها) میکنند.
- حساسیت به نور: گشادشدن مردمک باعث میشود چشم به نور حساستر شود و ناراحتی ایجاد شود.
- تاری دید: مصرف مواد ممکن است باعث کاهش وضوح دید و مشکلات تطابق چشم شود.
- قرمزی و خشکی چشم: مواد مخدر میتوانند باعث خشکی یا التهاب چشم و قرمزی شوند.
- اختلال در تمرکز و حرکت چشم: برخی مواد باعث مشکلات موقتی در تمرکز یا هماهنگی چشمها میشوند.
این اثرات معمولاً چند ساعت تا چند روز بعد از مصرف باقی میمانند و بسته به نوع ماده و دوز، شدت آن متفاوت است.
اثرات بلندمدت مواد مخدر بر چشم
مصرف طولانیمدت مواد مخدر میتواند باعث آسیبهای جدی و پایدار به چشم و بینایی شود، از جمله:
- تغییرات پایدار در اندازه مردمک: مصرف مزمن ممکن است باعث اختلال در واکنش مردمک به نور و اندازه غیرطبیعی آن شود.
- خشکی مزمن چشم: استفاده طولانیمدت از برخی مواد باعث کاهش تولید اشک و خشکی چشم میشود.
- اختلال در عملکرد عصب بینایی: مواد مخدر میتوانند بهتدریج به عصب بینایی آسیب برسانند و باعث کاهش بینایی یا اختلال در پردازش تصاویر شوند.
- التهاب و عفونتهای مزمن: ضعف سیستم ایمنی در اثر مصرف مواد، چشم را مستعد عفونت و التهابهای مزمن میکند.
- اختلال در هماهنگی حرکات چشم: مصرف طولانیمدت ممکن است موجب مشکلاتی در هماهنگی و حرکت چشم شود که روی بینایی تأثیر منفی میگذارد.
- افزایش خطر بیماریهای چشمی: احتمال بروز بیماریهایی مثل آبمروارید و گلوکوم در مصرفکنندگان مزمن مواد بیشتر است.
این اثرات معمولاً برگشتناپذیرند و میتوانند کیفیت زندگی فرد را بهشدت کاهش دهند.
تشخیص اعتیاد از روی مردمک چشم
تغییرات مردمک چشم یکی از نشانههای قابلتوجه در تشخیص مصرف مواد مخدر است، اما بهتنهایی کافی نیست. اندازه مردمک تحتتأثیر نوع ماده مصرفی قرار میگیرد؛ برای مثال:
- مواد محرک مثل کوکائین و آمفتامین باعث گشادشدن (میوزیس) مردمک میشوند.
- اوپیوئیدها مثل هروئین و مورفین باعث تنگ شدن (میوز) مردمک میشوند.
پزشکان و کارشناسان اعتیاد معمولاً با مشاهده اندازه غیرطبیعی مردمک و واکنش آن به نور، به مصرف مواد شک میکنند. بااینحال، عواملی مثل نور محیط، داروهای دیگر، و شرایط پزشکی هم روی اندازه مردمک تأثیر دارند؛ بنابراین، تشخیص قطعی اعتیاد فقط بر اساس مردمک ممکن نیست و باید همراه با معاینات بالینی و آزمایشهای تخصصی انجام شود.
سخن پایانی
اگر خود یا یکی از عزیزانتان به درمان نیاز دارید، همکاران ما در کلینیک دکتر جوادی آمادهاند تا به شما کمک کنند. برای اطلاع از روشهای درمانی روانپزشکان این مرکز میتوانید با کلینیک ما تماس بگیرید، مشاوران ما اطلاعات لازم را درباره کادر درمانی و نحوه ارائه خدمات به شما خواهند داد تا با آگاهی کامل برای درمان خود و یا عزیزانتان اقدام کنید. از اینکه تا انتهای مقاله از سایت کلینیک ترک اعتیاد دکتر جوادی همراه ما بودید از شما سپاسگزاریم.
📌 منبع: www.therecoveryvillage.com
سوالات متداول
- مواد مخدر چگونه بر اندازه مردمک چشم تأثیر میگذارند؟
مواد مخدر با تأثیر روی سیستم عصبی مرکزی، باعث تغییر در اندازه مردمک میشوند؛ برخی مواد مردمک را گشاد و برخی دیگر آن را تنگ میکنند. - کدام نوع مواد مخدر مردمک را گشاد میکند؟
مواد محرک مانند کوکائین، آمفتامین و برخی داروهای روانگردان معمولاً مردمک را گشاد میکنند به دلیل تحریک سیستم عصبی سمپاتیک. - آیا همه مواد مخدر مردمک را تغییر میدهند؟
خیر، برخی مواد مانند اوپیوئیدها معمولاً باعث تنگ شدن مردمک میشوند و بعضی دیگر باعث گشادشدن یا تغییرات متفاوت. - تغییر مردمک تا چه مدت بعد از مصرف باقی میماند؟
مدتزمان تغییر مردمک به نوع ماده، دوز و مدت مصرف بستگی دارد و ممکن است از چند ساعت تا چند روز ادامه یابد. - آیا تغییر مردمک نشانه مصرف مواد مخدر است؟
بله، تغییر غیرطبیعی در اندازه مردمک میتواند یکی از نشانههای مصرف مواد باشد، اما همیشه بهتنهایی قابلاعتماد نیست.
۱۴۰۴/۰۷/۲۹
