قرص زولپیدم چیست؟

قرص زولپیدم با نام تجاری امبین نیز به فروش می‌رسد و از معمول‌ترین موارد مصرف زولپیدم به درمان بی‌خوابی می‌توان اشاره کرد. بسیاری از مصرف‌کنندگان قرص زولپیدم نگران هستند که مبادا در صورت قطع مصرف این دارو دیگر نتوانند بخوابند و به همین دلیل به زولپیدم وابستگی پیدا می‌کنند. برخی نیز قرص زولپیدم را به صورت تفریحی و برای تجربه اثرات خوشایند و خواب‌آور آن مصرف می‌کنند. مصرف خودسرانه زولپیدم به ایجاد وابستگی جسمی و روانی منجر می‌شود و ترک زولپیدم را دشوار می‌سازد.

موارد مصرف زولپیدم

قرص زولپیدم برای درمان برخی اختلالات خواب (بی‌خوابی) در بزرگسالان تجویز می‌شود. این دارو به بیمار کمک می‌کند تا سریع‌تر به خواب برود و در نتیجه استراحت شبانه بهتری را تجربه کند. زولپیدم جزء دسته دارو‌های آرام‌بخش و خواب آور است که تاثیر آن بر سیستم عصبی مغز به گونه‌ای است که باعث کاهش اضطراب و ایجاد حس آرامش در فرد می‌شود.

آیا زولپیدم اعتیادآور است؟

بله، مصرف این دارو در طولانی مدت منجر به اعتیاد می‌شود. افرادی که مدت زیادی قرص زولپیدم مصرف می‌کنند، در ابتدا تحمل بدنشان نسبت به اثر آن بالا می‌رود و مجبور می‌شوند مقدار بیشتری از دارو را برای تجربه همان اثر قبلی مصرف کنند. همچنین مصرف‌کنندگان بعد از مدتی دیگر نمی‌توانند مصرف آن را به راحتی ترک کنند و در صورتی که دارو را برای مدتی مصرف نکرده باشند، دچار علائم ناخوشایند و آزاردهنده خماری می‌شوند.

بالا رفتن تحمل بدن:

مصرف‌کننده پس از مدتی به مقدار بیشتری از دارو برای به خواب رفتن یا بهبود کیفیت خواب نیاز پیدا می‌کند؛ این پدیده اصطلاحاً بالا رفتن تحمل بدن گفته می‌شود. پزشکانی که قرص زولپیدم تجویز می‌کنند از احتمال بالا رفتن تحمل بدن نسبت به اثرات دارو آگاهی دارند؛ به همین دلیل آن را برای دوره‌های کوتاه مدت تجویز می‌کنند و پس از آن دستور می‌دهند که مصرف دارو قطع شود.

چنانچه فردی مصرف این دارو را بیش از دو هفته ادامه دهد، اثر دارو به تدریج کمتر شده و در نتیجه مجبور به افزایش دوز مصرفی برای اثربخشی بیشتر آن می‌شود.

همچنین بخوانید : ترک اعتیاد به قرص دیازپام

عوارض ناشی از قطع مصرف و خماری:

یکی از نشانه‌های اعتیاد به زولپیدم این است که بیمار پس از قطع مصرف، در چند شب نخست توقف مصرف دارو با عوارض ناخوشایندی روبه‌رو می‌شود. از عوارض قطعی آن این است که فرد به سختی به خواب می‌رود یا در طول شب از خواب بیدار می‌شود.

قطع مصرف این دارو با طیف وسیعی از علائم دیگر نیز همراه است؛ این علائم نشان دهنده ایجاد وابستگی به دارو است. شایع‌ترین علائم ناشی از قطع مصرف زولپیدم به شرح زیر است:

• اضطراب
• تعریق و احساس گرگرفتگی
• دل پیچه و دل درد
• شدت گرفتن بی‌خوابی

ترک ناگهانی قرص زولپیدم نیز مانند قطع مصرف بنزودیازپین با خطر تشنج همراه است. تشنج عارضه بسیار خطرناکی است، بنابراین بیمارانی که مدتی طولانی زولپیدم مصرف کرده‌اند، باید ترک اعتیاد زولپیدم را تحت نظر پزشک انجام دهند.

آیا زولپیدم خطرناک است؟

زولپیدم یکی از داروهای سرکوب کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS) است، بنابراین چنانچه بیمار این دارو را در دوزهای بالاتر از مقدار تجویز شده یا همراه با دیگر مواد سرکوب کننده CNS مانند الکل، مسکن‌های مخدر یا شل کننده‌های عضلانی مصرف کند، به شدت در معرض خطر قرار می‌گیرد. بسیاری از مصرف کنندگان این قرص در اثر قطع مصرف دارو با علائمی مانند اضطراب، ولع و میل شدید به مصرف دارو، بی‌خوابی و تشنج روبه‌رو می‌شوند.

مصرف این قرص طبق تجویز پزشک نیز بدون خطر نیست. برای مثال مصرف آن می‌تواند باعث خواب‌آلودگی شدید شود و در نتیجه خطر تصادف یا آسیب‌دیدگی جسمی افزایش می‌یابد. این خطر آنقدر بزرگ هست که سازمان غذا و دارو (FDA) در سال 2013 دستور داد که برچسب زولپیدم تغییر داده شود و به مصرف‌کنندگان هشدار داده شود که حتی تا یک روز پس از مصرف قرص زولپیدم از انجام فعالیت‌هایی مانند رانندگی که مستلزم هوشیاری ذهنی بالا است، خودداری کنند.

نشانه‌های اعتیاد به زولپیدم

بروز نشانه‌ها و علائم زیر می‌تواند نشان دهنده اعتیاد به زولپیدم باشد:

• تغییرات رفتاری مانند تشدید افسردگی، افزایش تحریک‌پذیری یا واکنش‌های آشکار به تجربه‌های غیرعادی مانند توهم.
• به خاطر نیاوردن گفتگوها
• سوءمصرف دارو: مصرف دارو در دوزهای بالاتر یا به دلایلی به جز آنچه پزشک دارو را در ابتدا برای آن تجویز کرده است.
• بیمار هر شب دارو را کمی زودتر مصرف می‌کند تا احساس آرامبخشی و آرامش آن را مدت بیشتری تجربه کند.
• زمانی که بیمار مصرف قرص را قطع می‌کند یا دارویش تمام می‌شود، دچار علائم آزاردهنده می‌شود.
• بیمار سعی می‌کند خود را پس از مصرف دارو بیدار نگه دارد تا بتواند حالت نشئگی و سرخوشی ناشی از مصرف دارو را احساس کند.
• مراجعه فرد مصرف‌کننده به پزشکان متعدد برای دریافت نسخه و تهیه زولپیدم.

لازم به ذکر است که سابقه سوءمصرف الکل یا مواد مخدر یا وابستگی به این مواد و همچنین ابتلا به بیماری‌های روانی، خطر اعتیاد به زولپیدم را افزایش می‌دهد.

عوارض کوتاه مدت زولپیدم

برخی از فعالیت‌های عصبی مغز در اثر مصرف زولپیدم کاهش می‌یابد، در نتیجه فرد دچار بی‌خوابی شده و آرامش بیشتری را احساس می‌کند و به کمک دارو می‌تواند بخوابد. برخی مصرف‌کنندگان، به ویژه افرادی که این دارو  را در دوزهای بالا مصرف می‌کنند، دچار حالت نشئگی یا سرخوشی می‌شوند. تجربه این احساسات لذت‌بخش دلیل بسیاری از موارد مصرف غیرپزشکی و خودسرانه این داروی خواب‌آور است.

از عوارض کوتاه مدت زولپیدم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس آرامش
• خواب‌آلودگی
• سرگیجه
• گیجی
• به هم خوردن تعادل

همانطور که گفته شد برخی مصرف‌کنندگان دچار عوارض کوتاه مدتی می‌شوند که متضاد با اثر آرام‌بخشی مورد انتظار یک قرص خواب‌آور  است. با این حال بعضی از مصرف‌کنندگان پس از مصرف زولپیدم خسته و خواب‌آلوده نمی‌شوند یا اثراتی مانند عوارض داروهای محرک را تجربه می‌کنند. چنین یافته‌هایی حکایت از آن دارد که افراد به روش‌های متفاوت به داروها، به ویژه داروهای خواب‌آور واکنش نشان می‌دهند. این واکنش‌ها گاهی خطرناک است و سلامت مصرف‌کننده را به خطر می‌اندازد.

برای مطالعه بیشتر درباره خطرات مصرف زولپیدم به صفحه «عوارض زولپیدم» مراجعه کنید.

آمار و ارقام مربوط به قرص زولپیدم

یک نظرسنجی ملی در‌ آمریکا، سال 2014 درباره مصرف مواد مخدر و سلامتی انجام شد که بررسی نتایج آن موارد زیر را نشان می‌دهد:

• قریب به 330000 هزار نفر گزارش دادند که داروهای آرام‌بخشی مانند زولپیدم را خودسرانه و برای مصارف غیر‌درمانی مصرف می‌کنند.
• نرخ مصرف داروهای آرام‌بخشی مانند زولپیدم در بازه زمانی 2002 – 2014 تقریباً ثابت مانده است.

مصرف کنندگان این دارو، به ویژه افراد مسن‌تر بیشتر در معرض خطر تجربه عوارض جسمی و تصادف‌هایی قرار دارند که به درمان اورژانسی نیاز دارد. در واقع باید گفت که:

• هر چند مصرف زولپیدم نسبتاً ثابت مانده است، اما مراجعه به بخش اورژانس در بازه زمانی 2005 تا 2010 تقریباً ۲۲۰ درصد افزایش یافته است.
• تقریباً ۷۰ درصد مراجعینی که در سال 2012 به دلایل ناشی از مصرف زولپیدم به اورژانس مراجعه کرده‌اند، خانم بوده‌اند.
• ۷۴ درصد این مراجعین در بازه سنی ۴۵ سال به بالا قرار داشتند.

سوءمصرف زولپیدم در نوجوانان

نرخ سوءمصرف زولپیدم در نوجوانان خوشبختانه بالا نیست. در سال 2014، تقریباً ۰/۲ درصد نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ ساله داروهای آرام‌بخشی مانند زولپیدم را خودسرانه مصرف کردند. با این حال شکی نیست که نوجوانان و جوانان نیز در اثر سوءمصرف این دارو در معرض خطرات و عوارض جدی آن قرار می‌گیرند.

سوءمصرف مواد به موازات بالغ شدن مغز در دوران نوجوانی می‌تواند به بروز اختلالات رشدی جدی دامن بزند؛ بنابراین جلوگیری از سوءمصرف در دوران رشد و نزدیک شدن به بزرگسالی حیاتی است.

زولپیدم فقط با نسخه پزشک قابل تهیه است، با این حال بسیاری از جوانان از طریق نسخه‌های دوستان و اعضای خانواده به دارو دسترسی پیدا می‌کنند. یکی از بهترین روش‌ها برای پیشگیری از سوءمصرف در نوجوانان این است که تمام داروهای تجویزی را در محلی امن و دور از دسترس نگهداری کنید. همچنین لازم است درباره خطرهای ناشی از سوءمصرف یا مصرف خودسرانه داروها به فرزندانتان آموزش دهید، تا زمانی که در شرایط وسوسه سوءمصرف مواد یا داروهای تجویزی قرار می‌گیرند، بتوانند تصمیم‌های آگاهانه‌ای بگیرند.

زولپیدم چه مدت در بدن باقی می‌ماند؟

زولپیدم بسیار سریع عمل می‌کند و مدت کوتاهی در بدن باقی می‌ماند. اثرگذاری زولپیدم ظرف ۳۰ دقیقه شروع می‌شود و اثر آن در اکثر افراد ظرف ۱ تا ۲/۵ ساعت به اوج می‌رسد. مدت زمان اثرگذاری زولپیدم به نوع ساخت قرص و نحوه عملکرد آن (نوع سریع رهش یا طولانی رهش) نیز بستگی دارد.

زولپیدم چقدر در بدن ماندگار است؟

زولپیدم نیمه عمر نسبتاً کوتاهی، بالغ بر ۲/۵ تا ۳ ساعت دارد. منظور از نیمه عمر یک دارو، مدت زمانی است که طول می‌کشد تا بدن نیمی از دوز مصرف شده را دفع کند. با این حال متابولیسم دارو در بیماران مسن و افراد دچار ناراحتی‌های کبدی مدت بیشتری طول می‌کشد و به همین دلیل باید دوز دارو را کاهش داد تا بیمار دچار مسمومیت نشود.

از آنجایی که متابولیسم این قرص خواب آور نسبتاً سریع است، در بدن اکثر افرادی که دارو را در دوزهای درمانی تجویز شده مصرف می‌کنند، فقط به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از مصرف در ادرار قابل تشخیص است. آزمایش خون نیز آن را به مدت۶ تا ۲۰ ساعت پس از مصرف نشان می‌دهد.

زولپیدم را در دوزهای بالاتر می‌توان تا ۷۲ ساعت از طریق آزمایش ادرار و تا ۴۸ ساعت از طریق آزمایش خون تشخیص داد.

هرچند جذب این دارو توسط موهای در حال رشد نسبتاً پایین است، اما نتایج یک مطالعه حکایت از آن دارد که زولپیدم بطور متوسط تا ۵ هفته در موی مصرف‌کنندگان قابل تشخیص است. این زمان به چگونگی متابولیسم دارو در بدن افراد مختلف بستگی دارد. مدت زمان قابل شناسایی بودن این دارو در بدن تابعی از متغیرهای زیر است:

• سن
• جنسیت
• وزن
• عملکرد کبد و کلیه
• متابولیسم

کاهش تدریجی مصرف زولپیدم

یک روش مؤثر برای کاهش احتمال بروز علائم آزاردهنده خماری این است که مصرف زولپیدم به تدریج کم شود. پزشک کاهش مصرف این دارو را با توجه به شرایط بیمار زمانبندی می‌کند. برای مثال ابتدا از بیمار خواسته می‌شود که دوز مصرف قرص را کمتر کند؛ سپس پزشک دستور می‌دهد که این دوز کمتر، به صورت یک روز در میان مصرف شود. سپس فاصله بین دفعات مصرف به تدریج افزایش داده می‌شود تا بیمار دارو را در نهایت به روشی ایمن ترک کند.

متأسفانه بسیاری از بیمارانی که به اثرات این دارو وابسته شده‌اند، نمی‌توانند مطابق دستور پزشک عمل کنند و به طرح درمان متعهد بمانند. به همین دلیل این گروه از بیماران باید به بهترین بیمارستان ترک اعتیاد مراجعه کنند و تحت نظارت پزشکان متخصص قرار گیرند. اگر شما هم در چنین شرایطی قرار دارید، باید بدانید که متخصصین مجرب و دلسوزی وجود دارند که با کمک ایشان می‌توانید اعتیاد به زولپیدم را با موفقیت ترک کنید.

روش‌های درمان اعتیاد به زولپیدم

از جمله روش‌های مختلفی که برای درمان اعتیاد به زولپیدم در کلینیک دکتر جوادی وجود دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سم زدایی: از آنجایی که ترک ناگهانی این داروی خواب‌آور می‌تواند به بروز علائم شدید بینجامد، بسیاری از بیماران تصمیم می‌گیرند که ترک اعتیاد به زولپیدم را تحت نظارت پزشک و با سم‌زدایی راحت و ایمن شروع کنند. سم‌زدایی غالباً نخستین گام پیش از ترک اعتیاد است و می‌توان آن را در قالب درمان بستری یا پیش از شروع درمان سرپایی انجام داد.
• درمان بستری: بیماران در این روش علاوه بر این که در محیطی سالم و حمایتی قرار می‌گیرند، از ساختاری بهره‌مند می‌شوند که به آنان کمک می‌کند تا رفتارها و الگوهای خواب سالم را در خود ایجاد کنند. درمان بستری به ویژه برای بیمارانی سودمند است که پس از سم‌زدایی دوباره دچار بی‌خوابی شده‌اند.
• درمان سرپایی: بیمار در حال ترک، پس از سم‌زدایی موفق و یا اتمام درمان بستری می‌تواند درمان سرپایی را شروع کند. مزایای درمان سرپایی مانند درمان بستری است، با این تفاوت که برنامه درمان سرپایی منعطف‌تر است و نیازی به اقامت شبانه‌روزی بیمار در کلینیک ترک اعتیاد ندارد.

مدیر سایت

دکتر مسعود جوادی موسس و صاحب امتیاز کلینیک ترک اعتیاد دکتر جوادی، دارای 15 سال سابقه کار تخصصی در حوزه اعتیاد، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.