در سال‌های اخیر، مصرف «گل» یا همان ماریجوانا به طور نگران‌کننده‌ای در میان جوانان و حتی افراد بزرگسال در حال افزایش است. بسیاری از افراد به‌اشتباه تصور می‌کنند که گل یک ماده طبیعی و بی‌ضرر است، درحالی‌که شواهد علمی نشان می‌دهد مصرف مداوم آن میتواند به وابستگی روانی شدید، اختلالات خلقی و کاهش عملکرد شناختی منجر شود.
در چنین شرایطی، ترک گل به یک چالش جدی تبدیل میشود، به‌ویژه زمانی که افراد به دنبال راه‌حل‌های نادرست و خوددرمانی‌هایی مثل مصرف ریتالین برای ترک ماریجوانا می‌روند. اما آیا واقعاً ریتالین میتواند کمکی به ترک گل کند؟
این مقاله با بررسی شواهد علمی و تجربیات درمانی، به شما نشان می‌دهد که چرا ریتالین گزینه مناسبی برای ترک گل نیست، چه خطراتی دارد و بهترین روشهای جایگزین چیست. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان درگیر مصرف گل هستید، خواندن این مطلب میتواند نخستین گام برای آغاز یک مسیر درمانی امن و مؤثر باشد.
آیا با ریتالین میتوان گل را ترک کرد؟
پاسخ کوتاه این است که خیر، ریتالین راه مؤثری برای ترک گل نیست.
ریتالین (با نام علمی متیل‌فنیدیت) دارویی است که بیشتر برای درمان اختلال کم‌توجهی، بیش‌فعالی (ADHD) و خواب‌آلودگی مفرط (نارکولپسی) استفاده میشود. این دارو یک محرک سیستم عصبی مرکزی است و با افزایش سطح دوپامین و نورآدرنالین در مغز، تمرکز و هوشیاری را بالا می‌برد.
اما ترک گل (ماریجوانا یا کانابیس) به‌طور مستقیم به سیستم دیگری در بدن وابسته است، یعنی سیستم اندوکانابینوئید. مصرف مکرر گل باعث میشود مغز به دریافت مداوم مواد کانابینوئیدی عادت کند. زمانی که مصرف قطع میشود، بدن وارد مرحله‌ای از ناتعادلی روانی و عصبی میشود که با علائمی مانند اضطراب، تحریک‌پذیری، بیخوابی، بی‌قراری و کاهش اشتها همراه است.
تا امروز هیچ تحقیق معتبر و کارآزمایی بالینی با کیفیت بالا ثابت نکرده که ریتالین بتواند در کاهش این علائم یا کمک به ترک گل مؤثر باشد. در یک بررسی علمی در سال ۲۰۲۴ که به مرور تمام داروهای مورد آزمایش برای درمان اختلال مصرف کانابیس (گل) پرداخته، صراحتاً آمده که:
«داروهای محرک از جمله متیل‌فنیدیت، شواهد کافی برای اثربخشی در ترک کانابیس (گل) ندارند و نباید به‌عنوان گزینه‌ی درمانی توصیه شوند.»
همچنین در یک مطالعه تصویربرداری مغزی (fMRI) دیده شد که پاسخ مغز افراد وابسته به گل به داروی ریتالین بسیار ضعیف است. به‌بیان ساده‌تر، دوپامین مغز این افراد چنان تغییر کرده که ریتالین دیگر نمی‌تواند اثر مثبتی روی آن بگذارد، در نتیجه تأثیری در کاهش میل به مصرف یا کنترل علائم ترک ندارد.
عوارض ترک گل با ریتالین
استفاده از ریتالین هنگام ترک گل نهتنها کمکی به بهبود علائم نمی‌کند، بلکه میتواند چندین عارضه جسمی و روانی ایجاد کند. در ادامه، مهمترین این عوارض را بررسی خواهیم کرد:
- تحریک سیستم قلبی و عروقی
ریتالین با تحریک سیستم عصبی میتواند فشارخون و ضربان قلب را افزایش دهد. در فردی که در حال ترک گل است و ممکن است اضطراب یا تنش داشته باشد، این اثر میتواند باعث تپش قلب، فشارخون بالا و در موارد نادر آریتمی (بی‌نظمی ضربان قلب) شود. - تشدید بیخوابی و اضطراب
یکی از علائم شایع ترک گل، بیخوابی و اضطراب است. از طرفی، ریتالین هم ممکن است بیخوابی، تحریک‌پذیری و بی‌قراری روانی ایجاد کند، چون فعالیت دوپامین و نورآدرنالین را بالا می‌برد. در نتیجه، مصرف هم‌زمان این دارو در دوره ترک میتواند علائم را بدتر کند، نه بهتر. - ایجاد وابستگی جدید به ریتالین
ریتالین خودش یک ماده محرک با قابلیت وابستگی بالا است. اگر به‌صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف شود، فرد ممکن است پس از ترک گل، به مصرف مداوم ریتالین وابسته شود و وارد چرخه جدیدی از اعتیاد گردد. - تداخل دارویی با مواد کانابینوئیدی
تحقیقات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در گل مانند THC و CBD می‌توانند نحوه متابولیسم ریتالین را در کبد مختل کنند. این موضوع باعث افزایش سطح ریتالین در خون و احتمال بروز عوارض جانبی شدیدتر میشود.
آیا ریتالین علائم ترک گل را بهبود می‌بخشد؟
خیر، ریتالین نمی‌تواند علائم ترک گل را کاهش دهد و حتی ممکن است شرایط را بدتر کند.
افرادی که قصد دارند مصرف گل (ماریجوانا) را کنار بگذارند، معمولاً با علائمی مثل بیخوابی، اضطراب، تحریک‌پذیری، بی‌قراری، کاهش اشتها و گاهی میل شدید به مصرف دوباره روبه‌رو می‌شوند. برخی ممکن است تصور کنند مصرف ریتالین (متیل‌فنیدیت) میتواند این علائم را کاهش دهد، اما واقعیت علمی خلاف این باور است. دلایل آن را در ادامه بخوانید:
✔️ تفاوت در مکانیسم اثر
گل روی سیستم اندوکانابینوئید مغز اثر می‌گذارد؛ سیستمی که وظیفه تنظیم خلق‌وخو، خواب، اشتها و احساس لذت را بر عهده دارد. ترک گل باعث میشود این سیستم برای مدتی از تعادل خارج شود و نشانه‌های ناخوشایند ایجاد کند.
از طرف دیگر، ریتالین روی سیستم دیگری کار میکند؛ یعنی افزایش دوپامین و نورآدرنالین که بیشتر در تمرکز، توجه و بیداری نقش دارد.
بنابراین، ریتالین اصلاً مسیر اصلی علائم ترک گل را هدف قرار نمی‌دهد و نمی‌تواند این علائم را به طور مؤثر کاهش دهد.
✔️ نبود شواهد علمی کافی
تا امروز هیچ مطالعه بالینی معتبر و تصادفی‌سازی شده‌ای (که استاندارد طلایی در پژوهش‌های پزشکی است) نشان نداده که ریتالین بتواند علائم ترک گل مثل بیخوابی، بی‌قراری یا میل به مصرف مجدد را کاهش دهد.
در مروری جامع بر تمام داروهایی که برای ترک کانابیس بررسی شده‌اند، به‌روشنی آمده:
«محرک‌هایی مثل ریتالین تاکنون اثربخشی قانع‌کننده‌ای در درمان ترک کانابیس نشان نداده‌اند.»
✔️ افزایش خطر بازگشت به مصرف (عود)
یکی از مشکلات اصلی ترک گل، فشار روانی و بیخوابی است. اما ریتالین خود میتواند خواب را مختل کند، اضطراب را بیشتر کند و اشتها را کاهش دهد؛ یعنی دقیقاً همان علائمی که فرد در حال ترک با آن درگیر است.
در نتیجه، مصرف ریتالین ممکن است سطح استرس و ناراحتی روانی را بیشتر کند، و همین موضوع باعث شود فرد دوباره به مصرف گل روی بیاورد تا این علائم را آرام کند.
بهترین روش جایگزین برای ترک گل بهجای مصرف ریتالین
ترک گل با ریتالین نهتنها مؤثر نیست، بلکه میتواند شما را وارد مسیر اعتیاد به داروی جدیدی کند. در مقابل، درمان چندمرحلهای و تخصصی، زیر نظر تیمی از پزشکان، روان‌پزشکان و روان‌شناسان باتجربه، روشی علمی، امن و پایدار برای ترک گل است. در ادامه، مراحل استاندارد و علمی درمان که در کلینیک ترک اعتیاد دکتر جوادی اجرا میشود توضیح داده شده است:
- سمزدایی تدریجی
ترک گل معمولاً با علائمی مانند اضطراب، بیخوابی و بی‌قراری همراه است. به همین دلیل، در هفته اول درمان، سمزدایی تدریجی زیر نظر تیم پزشکی انجام میشود. این مرحله شامل پایش علائم حیاتی، کنترل وضعیت خواب، تنظیم تغذیه و پیشگیری از بروز مشکلات جسمی و روانی است تا فرد بتواند با کمترین فشار ممکن، مرحله ترک فیزیکی را پشت سر بگذارد. - دارودرمانی با نسخه پزشک
اگر بیمار در کنار ترک، با علائمی مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال خواب مواجه باشد، پزشک متخصص ممکن است داروهای ایمن و غیراعتیادآور تجویز کند.
داروهایی مانند:
🔸ملاتونین برای بهبود خواب
🔸بوپروپیون یا SSRI برای کنترل خلق‌وخو و اضطراب
همه این داروها فقط پس از معاینه و تجویز پزشک ارائه می‌شوند و جایگزین مصرف خودسرانه و پرخطر ریتالین هستند. - . رواندرمانی جامع
یکی از مهمترین مراحل ترک پایدار گل، کار روی ریشههای روانی مصرف است. در کلینیک، رواندرمانی فردی و گروهی انجام میشود تا فرد بتواند با عوامل وسوسه، اضطراب، فشار اجتماعی و سبک زندگی ناسالم مقابله کند. این بخش شامل:
🔸رفتاردرمانی شناختی: (CBT) یا درمان شناختی – رفتاری، یکی از مؤثرترین روشهای رواندرمانی برای ترک گل است. در این روش، فرد یاد می‌گیرد که افکار اشتباه و مخرب را شناسایی و اصلاح کند و بهجای آن، الگوهای فکری سالم و رفتارهای جایگزین را تمرین کند. CBT همچنین مهارت‌هایی مثل مدیریت استرس، کنترل وسوسه و حل مسئله را تقویت میکند.
🔸گروه‌درمانی: در گروه‌درمانی ترک اعتیاد، افراد با تجربه‌های مشابه در یک محیط حمایتی گرد هم می‌آیند و تجربه‌ها، چالش‌ها و پیشرفت‌های خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. این فرآیند باعث ایجاد انگیزه، احساس همدلی، کاهش حس تنهایی و یادگیری از تجربه دیگران میشود. حضور در گروه‌درمانی به فرد کمک میکند حس تعلق و مسئولیت نسبت به مسیر درمان پیدا کند.
🔸خانواده‌درمانی: خانواده‌درمانی با هدف بهبود ارتباطات خانوادگی و کاهش تنش‌های محیطی اجرا میشود. در این روش، مشاور یا درمانگر به اعضای خانواده کمک میکند تا نقش خود را در فرایند درمان بشناسند، رفتارهای حمایتی مؤثر داشته باشند و از رفتارهای آسیب‌زا مانند سرزنش یا کنترل افراطی دوری کنند. ایجاد محیطی امن و بدون قضاوت در خانه، شانس موفقیت در ترک گل را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد.
همین حالا برای دریافت مشاوره رایگان با کارشناسان کلینیک ترک اعتیاد تهران تماس بگیرید و قدم اول برای ترک موفق را بردارید. ترک گل ممکن است سخت باشد، اما با راهنمایی درست و تیم درمانی حرفه‌ای، قطعاً شدنی است.
جمع‌بندی
ترک گل فرایندی پیچیده و چندوجهی است که نیازمند رویکردی علمی، دقیق و ساختارمند است. برخلاف تصور برخی افراد، استفاده از ریتالین نهتنها کمکی به کاهش علائم ترک گل نمی‌کند، بلکه میتواند با ایجاد عوارض جدید و خطر وابستگی، روند ترک را دشوارتر کند.
دلیل اصلی این ناکارآمدی، تفاوت عملکرد ریتالین با سیستم درگیر در اعتیاد به گل است. در مقابل، روشهای درمانی مبتنی بر علم روز، شامل سمزدایی تدریجی، دارودرمانی هدفمند، رواندرمانی جامع و در صورت نیاز کاشت ایمپلنت، می‌توانند به‌صورت ایمن و مؤثر، فرد را در مسیر ترک پایدار قرار دهند.
کلینیک ترک اعتیاد دکتر جوادی با بهره‌گیری از تیم تخصصی پزشکان، روان‌پزشکان و درمانگران باتجربه، بهترین مسیر درمان را برای هر فرد به‌صورت شخصی‌سازی‌شده ارائه می‌دهد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با مشکل مصرف گل مواجه هستید، همین حالا با کلینیک تماس بگیرید و از مشاوره رایگان بهره‌مند شوید. شروع درمان، نخستین و مهمترین قدم به‌سوی بازگشت به زندگی سالم است.
سؤالات متداول
- آیا میتوان از ریتالین برای کاهش علائم ترک «گل» (ماریجوانا) استفاده کرد؟
خیر، ریتالین نهتنها علائم ترک گل مانند اضطراب و بیخوابی را بهبود نمیبخشد، بلکه به دلیل مکانیسم اثر متفاوت و تحریک سیستم عصبی، میتواند این علائم را تشدید کرده و شرایط فرد را بدتر کند. - مهمترین خطرات استفاده خودسرانه از ریتالین در دوره ترک گل چیست؟
مهمترین خطرات شامل افزایش فشارخون و تپش قلب، تشدید اضطراب و بیخوابی، و خطر ایجاد یک وابستگی جدید به خودِ داروی ریتالین است که فرد را وارد چرخه اعتیاد دیگری میکند. - بهترین جایگزین برای ترک گل بهجای روشهای نادرستی مانند مصرف ریتالین چیست؟
بهترین جایگزین، درمان تخصصی و چندمرحلهای زیر نظر پزشک است که شامل سمزدایی تدریجی، دارودرمانی ایمن برای کنترل علائم و رواندرمانی جامع (مانند رفتاردرمانی شناختی) برای رفع ریشههای روانی مصرف میشود.
۱۴۰۴/۰۳/۱۳
