اعتیاد به شیشه (کریستال یا مت‌آمفتامین) به‌دلیل افزایش سریع و شدید دوپامین در مغز، وابستگی روانی بسیار قوی و علائم ترک طاقت‌فرسایی مانند درد عضلانی، تعریق و بی‌قراری ایجاد میکند که معمولاً ۱۲ الی۲۴ ساعت پس از آخرین مصرف آغاز شده و در روزهای ۲ تا ۵ به اوج خود می‌رسد.
در کلینیک دکتر جوادی، با ترکیب سمزدایی تحتنظر پزشکی، درمان دارویی حمایتی (ضداضطراب و ضدافسردگی) و مداخلات رواندرمانی هدفمند مانند CBT و مدیریت مبتنی بر پاداش، شدت این علائم به‌طور چشمگیری کاهش یافته و میل بازگشت کنترل میشود.
روشهای ترک شیشه
ترک شیشه مهم است چون مصرف طولانی‌مدت آن به تخریب نورون‌های دوپامینی و کاهش حجم قشر پیش‌پیشانی منجر شده و کارکردهای شناختی را به‌طور جدی مختل میکند.
تحقیقی در Journal of Substance Abuse Treatment نشان داده که ترکیب رفتاردرمانی شناختی و مدیریت مبتنی بر پاداش میتواند حجم مادهٔ سفید مغز را تا ۲٫۵٪ بازیابی و عملکرد اجرایی را ظرف ۶ ماه به‌طور چشمگیری بهبود بخشد؛ بنابراین هرچه زودتر برای ترک شیشه اقدام کنید.
در ادامه با روشهای ترک شیشه بیشتر آشنا خواهیم شد.
سمزدایی پزشکی شیشه
سمزدایی پزشکی با هدف خروج تدریجی مت‌آمفتامین از بدن و کنترل علائم حاد ترک انجام میشود. بیمار در واحد بستری یا سرپایی تحت پایش ۲۴ ساعته فشار خون، نبض و سطح اکسیژن خون قرار می‌گیرد؛ داروهایی مانند کلونیدین برای کاهش تعریق و ضربان بالا و بنزودیازپین‌ها برای آرام‌سازی تجویز می‌شوند، ضمن اینکه مایعات سرم‌دار و الکترولیت‌تراپی مداوماً ادامه مییابد.
بر اساس گزارش American Addiction Centers، فاز حاد این سمزدایی معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول میکشد و بیش از ۷۰٪ بیماران علائم جسمانی شدید را پشت سر می‌گذارند؛ به همین دلیل حتما باید در کلینیک ترک اعتیاد انجام شود.
سمزدایی تدریجی شیشه
در سمزدایی تدریجی، دوز داروهای حمایتی (کلونیدین یا بنزودیازپین) طی ۱۰ تا ۱۴ روز بهتدریج کاهش مییابد تا بدن فرصت سازگاری پیدا کند. براساس دستورالعمل‌های MedlinePlus، مراحل این روش عبارت هستند از:
- کاهش پلکانی دوز دارو به میزان ۱۰ تا ۱۵ درصد هر ۲ تا ۳ روز
- پایش روزانه فشار خون و نوار قلب برای شناسایی زودهنگام عوارض
- تنظیم مایعات و الکترولیت‌ها بر اساس نتایج آزمایش‌های خون و ادرار
- ارائه وعدههای غذایی کوچک و پروتئینی همراه با ویتامین‌های گروه B برای بازسازی متابولیسم عصبی
سمزدایی سریع شیشه
سمزدایی سریع با هدف مهار اوج علائم جسمانی در ۳ تا ۵ روز طراحی شده است؛ به نقل از وب‌سایت NIDA، مراحل این روش عبارت‌اند از:
- ارزیابی کامل وضعیت قلبی، کبدی و روانی
- شروع داروهای ضداضطراب در دوزهای بالاتر برای کنترل اضطراب و بیخوابی
- تجویز ملاتونین یا داروهای تنظیم‌کننده خواب برای تثبیت الگوی خواب
- پایش مداوم مایعات و وضعیت کلی بیمار
- بستری ۳ تا ۵ روزه در بخش سمزدایی تا فروکش علائم جسمانی
سمزدایی فوق سریع شیشه
در روش سم زدایی فوق سریع Ultra-Rapid Detox که در راهنمای SAMHSA TIP 45 هم به آن اشاره شده، بیمار تحت بیهوشی عمومی یا آرام‌سازی عمیق قرار می‌گیرد و با تزریق وریدی دیازپام و نالوکسان، فاز اوج علائم در ۲ تا ۳ روز پایان مییابد. مراحل اصلی شامل:
- ارزیابی پیشرفته قلبی، ریوی و متابولیکی پیش از بیهوشی
- بیهوشی عمومی تحت نظارت متخصص
- تزریق وریدی دیازپام برای کنترل لرزش و تشنج
- انفوزیون آهسته نالوکسان برای تسریع خروج مت‌آمفتامین از گیرنده‌ها
- مراقبت ICU به‌مدت ۲–۳ روز برای پایش فشار خون و تنفس
- پیگیری رواندرمانی و برنامه سرپایی پس از ترخیص
انتخاب هر روش بر اساس شدت وابستگی و شرایط جسمی بیمار صورت می‌گیرد تا کنترل بهینه علائم ترک و پیشگیری از عود تضمین شود.
دارودرمانی برای ترک شیشه
تاکنون هیچ دارویی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای درمان وابستگی به مت‌آمفتامین (شیشه) تأیید نشده است؛ تمامی داروهای مورد مطالعه خارج از برچسب (off-label) بوده و شواهد موجود JAMA Psychiatry 2022 نشان‌دهنده ناکافی‌بودن مدارک برای اثبات اثربخشی آن‌هاست.
دارودرمانی در ترک مصرف شیشه به معنای استفاده از داروهای مشخص برای کاهش علائم ترک و کنترل میل مصرف است که معمولاً در کنار رواندرمانی و حمایت‌های اجتماعی اجرا میشود تا شانس موفقیت در قطع مصرف افزایش یابد. این داروها به تنهایی منجر به ترک شیشه نخواهند شد. در ادامه با برخی از داروهایی که برای کنترل علائم ترک شیشه به کار می‌روند را بررسی خواهیم کرد:
- بوپروپیون
کمک به کاهش اشتیاق به مصرف شیشه و تسکین افسردگی و خستگی مرتبط با ترک. - نالتروکسان
کاهش احساس لذت و پاداش مصرف شیشه و در نتیجه کم کردن دفعات و شدت لغزش مصرف. - مدافینیل
بهبود هوشیاری و کاهش خستگی مزمن و خواب‌آلودگی ناشی از ترک مت‌آمفتامین. - توپیرامات
کاهش تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی در دوران ترک شیشه. - میرتازاپین
کمک به بهبود کیفیت خواب و کاهش اضطراب در مراحل اولیه قطع مصرف.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می‌کنیم مقاله داروی ترک شیشه را مطالعه بفرمایید.
رواندرمانی برای ترک شیشه
رواندرمانی در ترک مت‌آمفتامین شامل تکنیک‌های روان‌شناختی برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری مرتبط با مصرف است؛ برای مثال یک متاآنالیز شبکه‌ای در PLOS Medicine نشان داد افرادی که علاوه بر برنامه‌های پاداش‌دهی مشروط (Contingency Management) در گروههای حمایتی اجتماعی نیز شرکت کردند تا ۵۰٪ بیشتر در شش ماه اول از مصرف اجتناب کردند.
این روش به‌تنهایی یا در کنار دارودرمانی اجرا شده و بخش اساسی برنامه‌های درمانی محسوب میشود. در ادامه با انواع روشهای رواندرمانی برای ترک شیشه آشنا خواهیم شد:
- رفتاردرمانی شناختی (CBT)
در رفتاردرمانی شناختی CBT یاد می‌گیرید چطور افکار منفی و وسوسه‌آمیز درباره شیشه را شناسایی و با تکنیک‌هایی مانند بازسازی شناختی و نقش‌آفرینی جایگزین کنید؛ همچنین با تهیه برنامه پیشگیری از عود، توانایی مقاومت در موقعیت‌های پرخطر تقویت میشود.
- مصاحبه انگیزشی (MI)
در MI با سؤالات باز و بازخورد همدلانه انگیزه‌های درونی شما برای ترک شیشه کشف میشود؛ این روش با تقویت امید و خودباوری، شما را در تدوین اهداف متناسب با ارزش‌هایتان یاری میکند.
- درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)
ACT به شما می‌آموزد احساسات و افکار ناخوشایند را بدون قضاوت بپذیرید و هم‌زمان با تمرین‌های ساده ذهن‌آگاهی، به رفتارهایی بپردازید که با ارزش‌های زندگی‌تان هماهنگ است.
- تقویت مبتنی بر کارآزمایی (Contingency Management)
در این روش برای هر آزمون منفی ادرار پاداش ملموسی مثل کارت هدیه دریافت می‌کنید؛ این پاداش‌ها با ایجاد ارتباط مستقیم بین پرهیز از مصرف و دریافت جایزه، انگیزه شما را افزایش می‌دهند.
کاشت ایمپلنت نالتروکسان برای ترک قطعی شیشه
کاشت ایمپلنت نالتروکسان به معنای قرار دادن یک قطعه کوچک دارویی به‌صورت زیرجلدی است که به آرامی نالتروکسان را آزاد میکند و گیرنده‌های اپیوئیدی مغز را مسدود می‌سازد؛ این مسدودسازی باعث کاهش احساس لذت و انگیزه مصرف شیشه میشود و با حذف نیاز به مصرف روزانه، پیگیری درمان و پایبندی به ترک آسان‌تر می‌گردد.
بر اساس تأیید مرکز ملی اطلاعات زیست‌فناوری ایمپلنت نالتروکسان میتواند سطح دارو را برای ۶ ماه بالای ۱ نانوگرم بر میلی‌لیتر حفظ کند که این مقدار برای مسدودسازی موثر گیرنده‌های اپیوئیدی و کاهش میل به مصرف شیشه ضروری است.
مزایا
- حفظ سطح ثابت نالتروکسان و جلوگیری از نوسان‌های دوز
- عدم نیاز به مصرف روزانه و کاهش خطر فراموشی دارو
- افزایش پایبندی به درمان با حذف نیاز به مصرف مکرر
- کاهش احتمال عود سریع به‌دلیل آزادسازی طولانی‌مدت
- اثبات‌شده در مطالعات با نتایج آماری
ترک شیشه در کلینیک تخصصی ترک اعتیاد
ترک شیشه در کلینیک یک برنامه بستری شبانه‌روزی است که در آن تیم روان‌پزشک، روان‌شناس، مشاور ترک اعتیاد و پرستار با همکار‌ی نوروساینتیست، سمزدایی سریع و درمان‌های نوین را زیر نظر مستمر ارائه می‌دهند تا بیمار در محیطی پاک و امن به بازتوانی جسمی و روانی بپردازد.
مزایای بستری در کلینیک دکتر جوادی
- مشاوره اولیه و بستری رایگان برای ارزیابی وضعیت جسمی و روانی
- سمزدایی سریع و فوق‌سریع بدون نیاز به مصرف داروهای جایگزین
- درمان دارویی پیشرفته شامل کاشت ایمپلنت نالتروکسان برای کاهش وسوسه
- رواندرمانی فردی و گروهی، خانواده‌درمانی، کاردرمانی و زوج‌درمانی
- کلاس‌های نوروفیدبک (EEG) و تحریک مغناطیسی تکرارشونده (rTMS) برای بازتوانی مغزی
- اتاق‌های شخصی یا VIP با امکانات هتلینگ برای آرامش و حریم خصوصی
- پیگیری منظم وضعیت بیمار حتی پس از ترخیص با مشاوره آنلاین و تلفنی
ترک شیشه در خانه
بدون حمایت تخصصی و نظارت حرفه‌ای، ترک شیشه در منزل میتواند خطرناک باشد و معمولاً به نتیجه‌ای مستمر نمی‌انجامد. با این حال در روش سرپایی می‌توانید از محیط خانه برای ترک استفاده کنید. در روش سرپایی بیمار در منزل تحت نظارت درمانگر و برنامه‌ریزی دقیق برای سمزدایی، دارودرمانی و رواندرمانی قرار می‌گیرد بدون نیاز به بستری.
مزایای ترک شیشه سرپایی در منزل
- برنامه درمان شخصی‌سازی‌شده و ارسال بسته دارویی به منزل
- جلسات مشاوره روانشناسی و اعتیاد به‌صورت حضوری، آنلاین و تلفنی
- پایش علائم ترک با تماس‌های پیگیری منظم و مراجعات زمان‌بندی شده
- آموزش خانواده برای پشتیبانی موثر و مدیریت بحران در محیط خانه
- دسترسی ۲۴ ساعته به تیم پشتیبانی برای مواقع اضطراری
- کاهش هزینه و حفظ حریم خصوصی
- ترکیب رواندرمانی شناختی، انگیزشی و پذیرش و تعهد در قالب جلسات کوتاه‌مدت و تمرینات خانگی
مدت زمان ترک شیشه
مدت زمان ترک شیشه در چند فاز اصلی رخ میدهد؛ بر اساس مطالعه‌ای در نشریه Addiction علائم ترک مت‌آمفتامین ظرف ۲۴ ساعت اول پس از آخرین دوز مصرفی بروز می‌کنند. شدت علائم ترک شیشه در روزهای دوم تا هفتم به اوج می‌رسد و تا پایان هفته اول بهتدریج کاهش مییابد، اما علائم روانی و خستگی مفرط در فاز پیگیری طولانی‌مدت دست‌کم دو تا سه هفته دیگر نیز ادامه دارند.
جدول زمانی ترک شیشه
| فاز | مدت زمان | ویژگی‌ها |
|---|---|---|
| شروع علائم | تا ۲۴ ساعت | خستگی شدید، اضطراب و افسردگی خفیف |
| اوج علائم | روزهای ۱–۷ | بیخوابی یا خواب‌آلودگی، تهوع، لرزش و تحریک‌پذیری |
| کاهش تدریجی علائم | روزهای ۸–۲۱ | بهبود نسبی خواب و خلق، اما اشتیاق به مصرف ادامه دارد |
| نشانه‌های ماندگار | تا ۳–۴ هفته | نوسانات خلق، مشکلات خواب و تمایل گه‌گاه به مصرف |
عوارض ترک شیشه
علائم ترک شیشه موقتی هستند و قابل مدیریت‌اند؛ اساس گزارش مرکز اعتیاد آمریکا American Addiction) Center ) این واکنش‌های جسمی و روانی را میتوان چنین کنترل کرد:
- خستگی مفرط
استراحت کافی و رعایت بهداشت خواب (خاموش‌کردن گوشی و نور کم پیش از خواب) - بیخوابی یا خواب بیش از حد
تنظیم برنامه منظم خواب و استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق
- افزایش اشتها
خوردن وعدههای کوچک و مغذی در فواصل کوتاه برای تثبیت قند خون
- اضطراب و نوسانات خلق
تمرین مدیتیشن یا یوگا و تنفس دیافراگمی برای کاهش استرس
- وسوسه شدید مصرف
برقراری تماس با گروههای حمایتی یا مشاور اعتیاد در لحظات دشوار
- افسردگی و بی‌حالی
فعالیت‌های کوتاه‌مدت مورد علاقه (مثل پیاده‌روی یا گوش‌دادن به موسیقی) و مشاوره روان‌شناختی
- کابوس‌ها و رؤیاهای ناراحت‌کننده
یادداشت رؤیاها و ایجاد آرامش قبل از خواب با حمام گرم
- درد عضلانی و سردرد
استفاده از کمپرس گرم یا حمام آب گرم و مصرف مایعات کافی
- تعریق زیاد و لرزش خفیف
پوشیدن لباس‌های سبک، حفظ دمای مناسب محیط و تأمین آب و الکترولیت کافی
📌 برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می‌کنیم مقاله عوارض ترک شیشه را مطالعه بفرمایید.
جمع‌بندی
در این مقاله روشهای متنوع ترک شیشه از سمزدایی پزشکی (تدریجی، سریع و فوق‌سریع) تا دارودرمانی حمایتی (بوپروپیون، نالتروکسان، مدافینیل و توپیرامات) و مداخلات رواندرمانی هدفمند (CBT، MI، ACT و مدیریت مبتنی بر پاداش) را مرور کردیم.
کلینیک تخصصی دکتر جوادی با تیم چند تخصصی روان‌پزشک، روان‌شناس، نوروساینتیست و پرستار خدمات بستری و سرپایی را در محیطی امن با متدهای نوین مانند کاشت ایمپلنت نالتروکسان، نوروفیدبک و تحریک مغناطیسی ارائه میدهد و با برنامه حمایتی مستمر و آموزش خانواده، پایداری ترک و پیشگیری از عود را تضمین میکند. برای مشاوره رایگان و آغاز درمان امروز با کلینیک تماس بگیرید.
سؤالات متداول
- علائم ترک شیشه شامل چه مواردی است؟
علائم ترک شیشه شامل خستگی مفرط، بیخوابی یا خوابزدگی، افسردگی و اضطراب، درد و لرزش عضلانی، تعریق زیاد و نوسانات شدید خلق است. - بهترین روش ترک شیشه چیست؟
بهترین روش ترک شیشه ترکیبی از سمزدایی تحتنظر پزشکی، رواندرمانی هدفمند مثل CBT و مدیریت مبتنی بر پاداش و حمایت خانواده یا گروههای حمایتی است که زیر نظر یک تیم تخصصی اجرا شود. - ترک شیشه چند روز طول میکشد؟
فاز حاد ترک شیشه معمولاً ۷ تا ۱۰ روز طول میکشد و بهبود نسبی علائم جسمی در این بازه رخ میدهد، اما علائم روانی و اشتیاق به مصرف ممکن است تا ۲–۳ هفته یا بیشتر ادامه یابد. - برای ترک شیشه چه بخوریم؟
برای ترک شیشه بهتر است وعدههای کوچک و مکرر حاوی پروتئین (مثل مرغ، ماهی، تخممرغ)، کربوهیدراتهای پیچیده (سبوسدار)، میوه و سبزی تازه و غذاهای حاوی امگا-۳ (گردو، ماهی چرب) مصرف کنید و آب و نوشیدنیهای غنی از الکترولیت را فراموش نکنید. - آیا مغز بعد از ترک شیشه بازسازی میشود؟
بله، مغز توانایی بازسازی و بهبود عملکرد دوپامینرژیک را دارد؛ پژوهشها نشان دادهاند که پس از ۶–۱۲ ماه پرهیز از شیشه، تراکم مجدد ترنسپورترهای دوپامین تا ۳۰٪ بازیابی میشود و عملکرد شناختی بهبود مییابد. - بهترین ویتامین برای ترک شیشه چیست؟
ویتامین B کمپلکس شامل B1 ،B6 و B12 بهترین انتخاب است چون به بازسازی انتقالدهندههای عصبی، کاهش خستگی و بهبود خلق در دوران ترک شیشه کمک میکند. - بهترین مرکز ترک شیشه کجاست؟
کلینیک تخصصی ترک اعتیاد دکتر جوادی با تیم چند تخصصی، بستری و سرپایی ۲۴ ساعته و روشهای نوین سمزدایی، رواندرمانی و دارودرمانی، یکی از بهترین مراکز ترک شیشه در کشور است. - بهترین دارو برای ترک شیشه چیست؟
هیچ داروی رسمی برای ترک شیشه تأیید نشده و پزشک پس از معاینه میتواند فقط داروهایی را برای کاهش علائم ترک تجویز کند. - کدام روشهای رواندرمانی در ترک شیشه مؤثرند؟
روشهای رواندرمانی مؤثر در ترک شیشه شامل رفتاردرمانی شناختی، مصاحبه انگیزشی، درمان پذیرش و تعهد و مدیریت مبتنی بر پاداش هستند. - آیا داروهای گیاهی برای ترک شیشه موثر هستند؟
استفاده از داروهای گیاهی برای ترک شیشه تأثیر محدودی دارند و نباید جایگزین درمان تخصصی شوند. - ترک شیشه با ریتالین امکانپذیر است؟
ترک شیشه با ریتالین گاهی در شرایط خاص با نظر پزشک استفاده میشود، اما روش اصلی درمان نیست. - مراقبتهای بعد از ترک شیشه چیست؟
مراقبتهای بعد از ترک شیشه شامل مشاوره روانشناسی، حمایت خانوادگی، پرهیز از عوامل تحریککننده و پیگیری منظم پزشکی است. - عوارض مصرف شیشه چیست؟
عوارض مصرف شیشه شامل توهم، اضطراب، پرخاشگری، بیخوابی، آسیب مغزی و مشکلات قلبی و… است. - آیا شیشه را میتوان بدون دارو ترک کرد؟
بله، ولی نیاز به رواندرمانی، حمایت محیطی و انگیزه بالا دارد.
۱۴۰۴/۰۳/۰۳
